Economie en milieu
In het nieuws gaat het regelmatig over het economische wonder China. Nu de tweede economie van de wereld, maar binnenkort waarschijnlijk nummer één. Dat was niet altijd zo, en er wordt vaak in termen van ‘de opkomst van China’ gesproken. Toch zal het je misschien verbazen als je hoort dat vanaf het begin van onze jaartelling tot 1800 China en India de welvarendste landen van de wereld waren!
Leerdoelen
- Je kan de economische geschiedenis van China beschrijven vanaf 1949 tot heden. Ook heb je een idee van het economisch belang van China door de eeuwen heen.
- Je kan de economisch plannen van de verschillende leiders in de afgelopen 70 jaar in China beschrijven.
- Je kan de factoren benoemen waardoor de Chinese economie zich de laatste jaren heeft kunnen ontwikkelen.
- Je kan de remmingen uitleggen voor de Chinese groei in de toekomst.
- Je kan beschrijven, analyseren en verklaren hoe China in 2049 economisch de nummer één in de wereld kan worden.
- Je kan uitleggen welke rol de economie speelt in de verhouding van China en het Westen.
- Je kan uitleggen waarom China nu heel erg inzet op duurzaamheid en milieu.
Vragen
- Probeer de grafiek te ‘lezen’ en geef vier conclusies die je kunt trekken uit deze grafiek.
- Hoe komt het dat in westerse landen weinig wordt gezegd over de grote economische mogendheden India en China tussen het begin van onze jaartelling en 1800?
- Hoe kwam het dat na 1800 de westerse economieën explosief gingen groeien?
- Waardoor heeft de Chinese economie na het jaar 2000 een inhaalslag kunnen maken?
Economische ontwikkeling vanaf 1949
Met een economische groei van 10% per jaar gemiddeld sinds de Open Deur Politiek die in 1978 begon, is China een economische grootmacht geworden. De Wereldbank noemt het een prestatie van formaat dat 850 miljoen mensen uit de armoede zijn gehaald. De Chinese economie is booming en China’s invloed zien we bijvoorbeeld in de wereldhandel, buitenlandbeleid, 5G netwerken, infrastructuur, enz.
Toen in 1949 de Volksrepubliek China werd uitgeroepen was het een arm en onderontwikkeld land. Opstanden en oorlogen hadden hun tol geëist. Onder Mao Zedong en de Chinese Communistische Partij werd er naar het Soviet-model een centraal geleide economie (planeconomie) met vijfjarenplannen ingevoerd om het land sociaal en economisch te ontwikkelen.
Dit liedje geeft een goed beeld van hoe zo’n vijfjarenplan eruit ziet.
Vraag
- Verklaar de titel van het liedje.
De Grote Sprong Voorwaarts
Het vijfjarenplan tijdens de Grote Sprong Voorwaarts (1958-61) was gericht op het vergroten van de landbouw- en industrieproductie. Privébezit werd afgeschaft en boeren moesten samenwerken in communes. Het plan mislukte omdat alle aandacht naar de industrie ging en de landbouw werd verwaarloosd, met als gevolg hongersnoden waarbij miljoenen Chinezen het leven lieten (Frank Dikötter geeft een schatting van 45 miljoen).
Onderstaande documentaire geeft een beeld van de beginjaren van de Volksrepubliek China, de Russische invloed op de economie en de reacties van Mao Zedong in de vorm van de Grote Sprong Voorwaarts die China in de afgrond stortte.
De Open Deur Politiek
Na nog meer economische rampspoed tijdens de Culturele Revolutie (1966-76), die eindigde met de dood van Mao, werd het roer omgegooid. Deng Xiaoping, de nieuwe leider, zette de economische deur wijd open (de zogenaamde Open Deur Politiek) en introduceerde de marktwerking. Dit was een totale ommezwaai van het centraal geleide China van eerst, dat arm en onderontwikkeld was en een grote technische en wetenschappelijke achterstand had. Onder Deng werden vergaande markteconomische hervormingen ingezet, die hem de titel van ‘Architect van het moderne China’ bezorgde. Deng zei: ‘Het maakt niet uit of een kat zwart of wit is: als hij maar muizen vangt’. Deng noemde zijn nieuwe politiek: ‘socialisme met Chinese kenmerken’. Hij startte de campagne van de Vier Moderniseringen: landbouw, industrie, defensie, technologie en wetenschap moesten versterkt worden.
Vraag
- Waarom werd Deng Xiaoping in 1978 Man of the Year bij Time Magazine?
- Noem zoveel mogelijk verschillen qua economische aanpak tussen Deng en Mao.
- Teken op een A-drietje een poster die de economie weergeeft ten tijde van Mao of Deng.
De Speciaal Economische Zones
De nieuwe politiek: socialisme met Chinese karakteristieken, betekende nog steeds een sterke centrale overheid, vijfjarenplannen, en een sterke staatssector en vergaande inmenging van de CCP. Echter, privébezit en buitenlandse investeringen werden toegestaan, importheffingen werden verlaagd en er kwamen Speciale Economische Zones (Special Economic Zone, of SEZ) langs de oostkust, in grote steden, en later in het binnenland.
In de SEZ’s worden extra gunstige voorwaarden geboden voor de buitenlandse handel en investeringen. Denk aan belastingvoordelen en meer zeggenschap, onafhankelijker van de centrale overheid. In 1979 werden de eerste vier zones opgericht: Xiamen, Shenzhen, Zhuhai en Shantou. De zones kenden al snel een enorme bevolkingsgroei. Door het succes besloot de regering om in 1984 nog 14 nieuwe zones op te richten, de zogenaamde ‘Open Steden’. Deze steden waren aan de oostkust van China gelegen, en waren niet toevallig de steden waar in het verleden aan buitenlandse mogendheden concessies verleend waren.
Vragen
- Wat zou Deng bedoeld hebben met ‘Zoeken naar stenen om de rivier over te steken’ – denk aan de SEZ’s? Kan je nog meer quotes of uitspraken van Deng Xiaoping vinden in verband met zijn economische politiek?.
Onderstaand filmpje geeft een beeld van het huidige Shenzhen, ooit een slaperig vissersplaatje en nu een miljoenenstad.
Vraag
- Waarom heeft de Chinese regering de SEZ’s opgezet? Wat heeft, na het zien van dit filmpje, de meeste indruk op je gemaakt?
Grotere kloof tussen arm/rijk en stad/platteland
De hervormingen waren een succes. De kloof tussen stad en platteland werd echter steeds groter en daarmee ook de verdeling van arm en rijk. Ook het verschil tussen oost en west, oftewel de kustgebieden en het binnenland, werd steeds groter. Eind jaren 90 werd dan ook de ‘Open het Westen’ politiek gelanceerd. Bedrijven kregen premies als zij naar de binnenlandse provincies verhuisden.
Je kan zeggen dat gedurende de jaren 80 de landbouwsector van centraal geleid naar vrij ging door het toestaan van privébezit aan de boeren. In de jaren 90 werd de stagnerende industrie aangepakt en werden buitenlandse investeringen aangemoedigd. Uiteindelijk zou China de grootste ontvanger van buitenlandse investeringen ter wereld worden! Vervolgens werd de banksector geliberaliseerd en werden aandelenmarkten geopend – die van Shanghai en Shenzhen. Niet-presterende staatsbedrijven en slechte leningen vormen echter tot de dag van vandaag nog een probleem. Een ander algemeen probleem is dat provincies en lokale overheden de zaken vaak mooier voorstellen dan ze zijn. Veel statistieken zijn onbetrouwbaar.
In 2001 trad China toe tot de WTO (World Trade Organization). Binnenlandse en buitenlandse bedrijven kregen in naam gelijke rechten en er kwam een einde aan een aantal handelsbarrières.
Vraag
- Waarom was het voor China belangrijk dat het integreerde in de wereldeconomie?
China Economisch nummer één in de wereld onder Xi Jinping
In het jaar 2013 wil China’s nieuwe leider Xi Jinping van China in 2049 een modern, welvarend en sterk socialistisch (denk aan ‘socialistisch met Chinese karakteristieken’) land maken dat economisch nummer één staat op de wereldranglijst. Nog meer grote infrastructurele projecten werden gelanceerd: vliegvelden, hogesnelheidslijnen en wegen werden gebouwd, alles in een moordend tempo. Door de macht van de overheid en het ontbreken van een overlegcultuur (inspraakprocedures) kunnen zaken snel voor elkaar komen.
Vragen
- Waarom richt Xi Jinping zich op het jaar 2049? Wat zijn de twee pijlers waarop zijn economische toekomstvisie steunt? (zie De Nieuwe Zijderoute)
- Door welke factoren heeft de Chinese economie zich de laatste jaren zo kunnen ontwikkelen?
- Waarom wordt de Chinese economische groei uniek genoemd?
China Economisch wonder van de eeuw
China is de nieuwe hoofdrolspeler op het wereldtoneel. We zagen een overgang van een gesloten naar een open economie met veel import en export. Op de wereldmarkt zijn echter altijd handelsconflicten die voor spanningen zorgen. Het grote handelstekort tussen China en de VS is hier een goed voorbeeld van, met als gevolg een tarief- en valutaoorlog. Onderstaande grafiek laat de enorme groei van China’s handel zien.
Bovenstaande afbeelding laat duidelijk zien waar China’s sterkten en zwakten liggen. Een zwakte is het tekort aan grondstoffen. De oplossing is financiële en infrastructurele hulp aan landen met rijke grondstoffen in ruil voor de import van grondstoffen.
Onderstaand filmpje ‘China wordt de nieuwe wereldmacht met hulp van Afrika’ geeft hier een beeld van.
Op ICT en technologie gebied vindt ook een spectaculaire groei plaats. De Chinese tech-gigant Huawei bijt diverse beschuldigingen van de VS van zich af en probeert overal op de wereld een rol te veroveren in de aanleg van 5G-netwerken.
Het verhaal gaat dat een toenmalige leider van China: Bo Xilai gezegd heeft dat China 800 miljoen T-shirts moet fabriceren om één Boeing Airbus te kunnen kopen. Het loont dus meer om zelf producten te ontwerpen en zelfvoorzienend te zijn op high-tech gebied dan om de fabriek van de wereld te zijn. China ging zich inzetten op hoogwaardige technologie en op het ontwerpen van producten. Kijk naar het korte filmpje Designed in China en ga dan naar vraag 15.
Vraag
- Beredeneer waarom de ambitie van Designed in China kan botsen met het politieke systeem.
Filmpje over Chinese technologie innovatie: TEB (Transit Elevated Bus):
Gebruik bovenstaande grafieken om de vragen 16-18 te beantwoorden.
Vragen
- Leg uit dat de groei van de productiviteit in China veroorzaakt wordt door meer inzet van natuur, arbeid en kapitaal.
- Haalt China het westen in en lukt het China om in de toekomst de grootste economische macht te worden? Beredeneer je mening aan de hand van bovenstaande grafiek. Gebruik ook de website van Visual capitalist.com.
- China heeft de op een na grootste economie in de wereld. Hoe is het mogelijk dat de Chinese ambassadeur in Nederland een aantal jaren geleden opmerkte dat China niet zo rijk is als Nederland? Onderstaande grafiek geeft een aanwijzing.
China heeft een relatief gunstige concurrentiepositie door:
- Veel goedkope, hardwerkende arbeidskrachten (die overigens wel steeds duurder worden).
- China is goed in het kopiëren van ideeën en producten, in China bekend als shanzhai (山寨; shānzhài; imitatieproduct bijv. Adibos schoen en Calven Kiein ondergoed).
- De munt in China: de RMB of yuan wordt kunstmatig laag gehouden. Deze is relatief goedkoop.
- Een grote binnenlandse afzetmarkt (1,3 miljard mensen).
- Goede havens en verbindingen (zes van de wereld top 10 havensteden liggen in China).
- Veel goedkope grond en weinig belastingen waardoor veel multinationals zich in China vestigden, bijvoorbeeld Nike.
Naast deze voordelen zijn er ook nadelen voor een goed economisch systeem:
- China is geen democratie.
- Een sterk en machtig overheidssysteem samen met een zwak rechtssysteem, wat corruptie veroorzaakt.
- Er vindt roofbouw op het ecologisch systeem plaats.
- China heeft het imago goedkope producten te maken van slechte kwaliteit.
- Een gevolg van dit alles is: een enorme druk op de beschikbare grondstoffen en op het milieu.
De Chinese groei heeft zowel positieve als negatieve gevolgen voor de economie van Nederland. Door zowel import als export heeft Nederland veel met China te maken.
Positieve zaken:
- Veel Chinese halffabricaten en elektronica gaan via de mainport Rotterdam.
- Door de lage lonen in China profiteert Nederland van lagere prijzen.
- Nederland investeert kapitaal in China, de binnenlandse markt lijkt veelbelovend.
Negatieve zaken:
- Nederland kan qua concurrentie niet op tegen de lage lonen in China.
- De grondstofprijzen van met name cement en staal vliegen ook voor Nederland omhoog door groot gebruik in China.
Milieu en duurzaamheid
Economische groei en bevolkingsdruk zorgen voor milieuproblemen. Zo zal de vraag naar olie in China steeds groter worden, en daarmee ook de afhankelijkheid van het buitenland. Gevolg is de verhoging van de productiekosten, dus prijsstijgingen, wat weer de concurrentiepositie van China negatief zal beïnvloeden.
Vragen
- Leg het bovengenoemde economische gevolg uit aan de hand van een zelfgekozen product uit China.
De stappen die China nu zet qua duurzaamheid zijn opmerkelijk te noemen. Dat moet ook wel want China is een van de grootste vervuilers van de wereld. De milieuproblemen zijn gigantisch en de bevolking komt hiertegen in opstand, en dat is een goede motivatie voor de CCP om hier wat aan te doen. Het land loopt nu zelfs voor op zijn eigen doelen, in het kader van het klimaatakkoord van Parijs.
De snelle economische groei in China heeft grote gevolgen. De belangrijkste energiebron voor de industrie is steenkool. Deze is heel slecht voor het milieu. De lonen gingen stijgen, de middenklasse groeide snel, met als grote droom voor alle Chinezen: een eigen auto! Fabrieken zorgden voor smog boven de steden, rivier en grondvervuiling. Hierbij gaat het niet alleen om achteruitgang van de luchtkwaliteit, maar ook van water- en bodemkwaliteit en de bedreiging van de biodiversiteit.
Filmpjes over twee vervuilde steden in China: Linfen en Xijiazhuang
“Wat voor een nut heeft het een man op de maan te zetten als je op aarde niet meer kan ademen?” Dit sentiment en milieubewustzijn wordt steeds sterker bij het grote publiek in China. In 2014 sloot president Xi een klimaatdeal met president Obama. China beloofde op de klimaattop in Parijs tegen 2030 een aandeel van 20% groene energie te halen en ook hard te werken aan de CO2 uitstoot.
‘NOS op 3’ over Xi en Trump en de klimaattop:
Vraag
20. Welke argumenten zou je gebruiken om China te overtuigen echt iets aan de vervuiling te doen?
Het milieubeleid in China gaat ten koste van de concurrentiepositie. De hoge milieukosten brengen de prijs omhoog. China heeft zich ontwikkeld tot één van ‘s werelds economische grootmachten, maar kunnen ze dit volhouden in de toekomst?
Vragen
21. Bespreek je mening in tweetallen over de volgende stelling:
Het Westen moet stoppen zijn wil op te leggen aan de rest van de wereld nu China en India de grootste economische machten in de toekomst worden.
22. Noem vijf problemen waar China nu tegenaan loopt op het gebied van economie en milieu.
Opdracht economische problemen en oplossingen
- Omschrijf vier grote verschillen tussen China en Nederland die je ziet in onderstaande tabel en geef een economische verklaring voor die verschillen.
- Het zijn economische gegevens uit 2014. Hoe denk je dat de cijfers er voor China anno 2020 uit zullen zien? Maak hiervoor gebruik voor actuele cijfers van de sites van IMF, Wereldbank, CPB etc.
- De plek die China nu inneemt in de wereldeconomie, de problemen waar ze tegenaan loopt en de maatregelen die de regering daarvoor neemt, kun je op verschillende manieren analyseren. Bekijk en beredeneer vanuit China of vanuit het westen.
- Als je met een westerse bril op naar de problemen van China kijkt, welke twee zou je dan als eerste aanpakken en hoe? (Ongeveer 500 woorden)
- Doe hetzelfde voor twee andere problemen in China, maar nu met een Chinese bril op. (Ongeveer 500 woorden)
| China | Nederland | |
| Bruto binnenlands product (2014) | $ 10.355 miljard | $ 782 miljard |
| Economische groei (bbp) (2014) | 9,5% | 1,7% |
| Bbp per hoofd (2014) | $ 8.211 | $ 55.800 |
| Bbp per sector (2014) | landbouw (9,2%) industrie (42,6%) diensten (48,2%) | landbouw (1,6%) industrie (18,8%) diensten (79,6%) |
| Beroepsbevolking (2014) | 787,6 miljoen | 9,2 miljoen |
| Werkloosheidspercentage (2014) | 4,1% | 3,3% |
| Inflatie (2014) | 2% | 0,98% |
Het milieubeleid in China gaat ten koste van de concurrentiepositie. De hoge milieukosten brengen de prijs omhoog. China heeft zich ontwikkeld tot één van ‘s werelds economische grootmachten, maar kunnen ze dit volhouden in de toekomst?
China is ’s werelds grootste uitstoter van broeikasgassen. Veel mensen denken bij China aan mondkapjes, vervuilde rivieren en smog! Toch is China nu wereldleider als het gaat om duurzame energie.
Opdracht China wereldleider in duurzame energie
- Kijk naar het volgende filmpje: Why China has become the world leader in renewable energy en schrijf er een essay over van 1000 woorden.
- In je essay moeten de volgende zaken terugkomen: vervuiling, kolen, opstand bevolking tegen de vervuiling, gezondheid, schone energiebronnen en klimaatsverandering.
Literatuurtip
- Gao Xiaosheng, Een allereenvoudigst verhaal. In tegenstelling tot de idealistische wijze waarop het Chinese platteland in de jaren tussen 1966 en 1976 werd beschreven, geeft Gao Xiaosheng in de vier verhalen een scherp beeld van reële problemen als huisvesting, brandstof, werkverschaffing.
Verder lezen
- Kishore Mahbubani, Is het westen de weg kwijt? Wil het Westen mee blijven doen in de wereldeconomie, dan moeten ze een stapje terug doen. China en India maken in de toekomst de dienst uit.
- Frank Pieke, China, een gids voor de 21e eeuw. De schrijver gaat uit van een Chinese gerichte benadering en probeert zo veel vragen over China te verklaren. Beschrijft de oude tweedeling Westen en Oosten.
Verder kijken
- Ruben Terlou Door het Hart van China: Aflevering 6 De fabriek van de Wereld, 45 min