Onderwijs
Schooluniformen, ochtendgymnastiek, het volkslied zingen, gemeenschappelijke lunch in de pauze; als je ooit in China op een school bent geweest, heb je vast meegemaakt dat een schooldag er anders uitziet dan hier. Er zijn veel verschillen tussen het Chinese en Nederlandse onderwijs. Hoe ziet het Chinese onderwijs eruit, in hoeverre verschilt het met het Nederlandse onderwijssysteem en hoe kunnen we van elkaar leren?
Leerdoelen
- Je kan vertellen hoe het Chinese onderwijssysteem eruitziet.
- Je kan benoemen wat de verschillen en overeenkomsten zijn tussen het Nederlandse en Chinese schoolsysteem.
- Je kan vertellen hoe leidend de rol van onderwijs is in een Chinese opvoeding.
- Je kan uitleggen welke rol het Confucianisme heeft gespeeld in het onderwijs, en welke invloed het nog steeds heeft.
Vragen
- Wat weet jij al van het onderwijs van China?
- Ben jij heel misschien al eens op een school in China geweest?
- Wat heb jij daar op school gezien/meegemaakt?
- Kun je enkele verschillen opnoemen?
- Lees dit artikel van de NRC: Mijn neef in China
- Wat valt je op? In hoeverre verschilt het leven van een leerling op een middelbare school in China met het leven van een leerling hier?
Het Chinese onderwijssysteem
In China zijn leerlingen tussen de zes en vijftien jaar leerplichtig. Leerlingen gaan op zesjarige leeftijd voor het eerst naar de basisschool. Het basisonderwijs duurt zes jaar. Daarna gaan de leerlingen naar chūzhōng (初中), de onderbouw van het voortgezet onderwijs. Dit duurt drie jaar, vergelijkbaar met de drie jaar onderbouw in Nederland. Na de onderbouw en het afleggen van een toelatingsexamen voor de bovenbouw, kan de leerling doorstromen naar de gāozhōng (高中), ook wel de bovenbouw van het algemeen voortgezet onderwijs. Dit duurt ook drie jaar en is qua niveau vergelijkbaar met de HAVO. De leerling kan in plaats daarvan ook starten aan een zhōngzhuān (中专), ofwel de beroepsgerichte opleiding aan een middelbare beroepsschool. Dit duurt drie of vier jaar, afhankelijk van de opleiding. Het niveau is vergelijkbaar met een MBO-diploma niveau 2 of 3. Na het afronden van gāozhōng of zhōngzhuān, mogen leerlingen deelnemen aan het toelatingsexamen gāokǎo (高考), die toegang geeft tot de universiteit. De voertaal in het basis- en voorgezet onderwijs is Mandarijn (en soms ook een minderheidstaal van erkende minderheden). In het hoger onderwijs is de voertaal alleen Mandarijn.
Vraag
1.Bekijk bovenstaande tabel met het onderwijssysteem van China. Maak voor het Nederlandse onderwijssysteem een soortgelijke tabel. Wat valt je op tussen beide systemen? Noem drie overeenkomsten en drie verschillen.
Vakken en cijfers
Leerlingen volgen in tijdens hun gāozhōng verplichte- en keuzevakken. Hiervoor krijgen ze een aantal punten als zij deze goed afronden. Een vak bestaat uit verschillende modules van 36 studie-uren, dat zijn twee credits. Alleen de modules van kunstvakken en lichamelijke opvoeding hebben één credit. Een leerling heeft gāozhōng met goed gevolg afgerond, als hij 116 credits haalt voor de verplichte vakken en 28 credits haalt voor de keuzevakken.
| Letter | Punten | Omschrijving | Betekenis |
| A | 100 – 85 | 优秀 | Uitstekend |
| B | 84 – 70 | 良好 | Goed |
| C | 69 – 60 | 合格 | Voldoende |
| D | 59 – 0 | 不合格 | Onvoldoende |
Vragen
2. Bekijk de vakken die een gāozhōng-leerling moet volgen. In hoeverre verschilt dit pakket met jouw vakkenpakket?
3. Een schooljaar duurt van september tot juli en bestaat uit twee semesters van twintig weken. Een leerling in China heeft hele andere vakantie- en feestdagen. Welke zijn dat en wanneer vallen die dagen? Hebben wij in Nederland meer of minder vrije dagen?
4. Bekijk bovenstaande tabel. In China worden scores van 0-100 gegeven. Soms wordt er ook gebruik gemaakt van een letter of omschrijving. Vergelijk het model met wat wij in Nederland gebruiken. Wat valt je op?
Alles opzij voor gaokao (gāokǎo, 高考)
Het gaokao-examen, ook bekend als het National College Entrance Examination (NCEE), is het eindexamen voor middelbare scholieren. Het examen vindt eenmaal per jaar plaats. Voor de meeste leerlingen is het de enige manier om toegang te krijgen tot een universiteit. Hoe hoger de score, hoe meer kans je hebt om aan een precieuze universiteit te studeren. Er is geen leeftijdsgrens om het gaokao-examen af te nemen. Elk jaar mag je het gaokao-examen opnieuw doen. De oudste examenkandidaat ooit was bijna 90 jaar! Er is ook een kandidaat geweest die ruim twintig keer het examen heeft gedaan.
Bij het gaokao-examen zijn de vakken Chinees, wiskunde en een moderne vreemde taal verplichte onderdelen. Daarnaast doet een leerling examen in drie van de zes keuzevakken: politiek, geschiedenis, aardrijkskunde, natuurkunde, scheikunde en biologie. Per provincie kunnen hier verschillen in zitten. De examens vinden 7-9 juni plaats en bestaan uit:
- Chinese taal en literatuur (150 punten) waarbij leesvaardigheid, literatuur en het schrijven van een essay wordt getoetst.
- Wiskunde (150 punten) waarbij allerlei wiskundeonderwerpen worden getoetst.
- Een modern vreemde taal, meestal wordt hier Engels gekozen (150 punten). Het examen bestaat uit luistervaardigheid, leesvaardigheid en schrijfvaardigheid.
Elk keuzevak is 100 punten waard. In totaal zijn er 750 punten te behalen, 3×150 punten voor de verplichte vakken en 3×100 punten voor de keuzevakken. De inhoud en puntentelling kan per provincie verschillen. Op deze site kan je een aantal voorbeelden van essay-vragen van de verschillende gaokao’s bekijken.
Vraag
5. In hoeverre verschillen jouw examens met de gaokao-examens?
Opvoeding en prestratiedruk
Je kunt je wel voorstellen dat het examenjaar veel stress oplevert. Niet alleen het examenjaar, maar ook alle jaren ervoor worden gezien als een voorbereiding op het examen, die zo bepalend is voor je toekomst. Omdat veel leerlingen geen broertjes of zusjes hebben, komt de druk van de hele familie op hun schouders terecht. Er zijn online talloze verhalen te vinden over leerlingen die dag en nacht moeten leren voor de examens. Ook zijn er voorbeelden van ouders die verhuizen naar een huis dichtbij de school, zodat de leerling geen extra reistijd heeft. Er zijn zelfs ouders die tijdelijk hun baan opzeggen om hun kind zoveel mogelijk te helpen met leren. Want als jij goed scoort, kom je op een goede universiteit terecht en heb je daarna veel meer kans op een goede baan. En met een goed salaris kan je ook weer goed voor je ouders zorgen. Omdat ouders het kind altijd op de eerste plaats zetten om zo ver mogelijk te kunnen komen, wordt ook van het kind verwacht dat het later ook voor de ouders klaar zal staan.
Chinese leerlingen moeten dus al van jongs af aan onder hoge druk presteren. Niet alleen op school, maar ook na schooltijd staat alles in het teken van prestatie. Alleen met hard werken kan je succesvol worden, dus dat betekent tot het uiterste gaan. Plezier en ontspanning staan in de weg om verder te komen. In plaats van chillen met vrienden of vriendinnen op een vrije middag, zou je in die tijd ook nog drie uur extra bijles kunnen volgen. Pianoles, extra lessen in het weekend, huiswerkklas: voor elk beetje vrije tijd wordt een activiteit ingepland waarbij je jezelf verder kunt ontwikkelen en zo een stapje voor hebt op de rest. Iedereen heeft talenten, maar deze moeten worden ontwikkeld. Het is de taak en de plicht van de ouders om het talent bij hun kind te laten ontplooien. Volgens Chinese ouders is geluk en plezier ondergeschikt aan prestatie en succes. Veel westerse ouders vinden juist het tegenovergestelde: als je iets doet/studeert waar je plezier in hebt, word je er vanzelf succesvol in. Geluk staat voorop en succes is daar ondergeschikt aan.
Confucius
Onderwijs, kennis en discipline zijn essentiële onderdelen in de opvoeding en de sleutel tot succes. Dit komt voor uit de filosofie van Confucius (551 – 479 voor Christus). Confucius geloofde dat de mens gevormd kan worden door kennis, discipline en zijn rol binnen hiërarchische relaties. Van leerlingen wordt verwacht dat zij respect tonen voor hun ouders, familie en docenten. Docenten worden gezien als een autoriteit en een bron van kennis, die niet in twijfel mag worden getrokken door discussies of het stellen van vragen. Al in de tijd van Confucius betekende goede scholing aanzien voor de hele familie. Het denken over vooruitgang en ontwikkeling vanuit het confucianistisch gedachtegoed zit dus al duizenden jaren diepgeworteld in de Chinese samenleving. Bij het hoofdstuk Filosofie kan je meer lezen over het confucianisme.
Vraag
6. Wat zijn de verschillen in de verhouding docent-leerling in China en in Nederland? Noem er minstens drie.
Studeren in China
Na de spanning van de examenperiode volgt – hopelijk – de universitaire studie. De structuur hiervan is bijna identiek aan de onze: ook in China bestaat de opleiding uit een bachelor en master. Elk jaar bepalen de universiteiten hoeveel studieplekken er beschikbaar zijn. Van de 10 miljoen leerlingen die jaarlijks examen doen, kunnen er ongeveer 8 miljoen worden geplaatst. Voor welke universiteit je je mag inschrijven, is afhankelijk van je gaokao-score. Hoe beter de universiteit staat aangeschreven, hoe hoger je score moet zijn om je in te mogen schrijven. De twee bekendste en meest prestigieuze universiteiten van China staan in Beijing en zijn de Tsjinghua University en Beijing University.
Vraag
7. Het gaokao-examen werd in het jaar 1977 heringevoerd. In dat jaar werden slechts 270 duizend van de 5,2 miljoen leerlingen geplaatst op een universiteit. Hoe komt het dat er destijds zo weinig leerlingen konden worden geplaatst? (Google-term: ‘China class of ’77’)
Beijing, Shanghai en Jiangsu zijn de drie populairste provincies om te studeren. De meest gewilde opleidingen zijn business administration, mechanical engineering, economie, ICT, technologie, onderwijs, rechten en talen. Leerlingen geven via een keuzeformulier aan op welke universiteiten zij het liefst worden geplaatst en welke opleidingen ze daar zouden willen volgen. Hoe hoger je score, hoe meer kans je hebt om toegelaten te worden. De universiteit bepaalt uiteindelijk of je wordt geplaatst en welke studie je daadwerkelijk gaat doen. En zo kan het dus zijn dat je opeens Nederlands moet gaan studeren, een taal van een land waar je nog nooit van had gehoord!
Er zijn wel privé-instellingen die vrijstelling geven van deelname aan het gaokao en iedere student toelaat die het collegegeld kan betalen. Ook hebben sommige middelbare scholen een partnerschap met een universiteit. De leerlingen van deze middelbare scholen hebben een grotere kans om toegelaten te worden aan de universiteit waar de school aan is verbonden. En de echte topleerlingen, een selecte groep studenten met buitengewone studieprestaties, kunnen worden vrijgesteld van het toelatingsexamen door een speciale aanbeveling van de school bij de universiteit van hun keuze.
Het Chinese studentenleven verschilt nogal met het studentenleven in Nederland. Vaak wonen Chinese studenten op de campus van de universiteit en delen zij een kamer met nog zeven andere studenten. De campus is enorm groot maar voelt aan als een kleine gemeenschap. Het heeft allerlei eigen voorzieningen, zoals bibliotheken, sportvelden, supermarkten, restaurants en een park. Ook kan het zo zijn dat de docenten op de campus wonen.
Vraag
8. Zoek op internet naar plaatjes van het leven op de campus van een universiteit in China. Vergelijk het studentenleven van een Chinese student met een student uit Nederland. Noem minstens drie verschillen wat betreft studie en het leven daaromheen. Wat trekt jou meer aan en waarom?
Chinees onderwijs en de toekomst
Het gaokao-examen geeft ook toegang tot buitenlandse universiteiten. Harvard, Oxford en Cambridge zijn voor Chinezen de drie populairste buitenlandse universiteiten om te studeren. Maar China heeft ook de ambitie om tot de wereldtop te horen op het gebied van onderwijs. Vooraanstaande hoger onderwijsinstellingen ontvangen extra financiële steun van de overheid om eersteklas onderzoeksinstellingen te worden. Dit heeft als doel deze instellingen op wereldniveau te laten presteren qua kennis en technologie. China wil het niveau van de geselecteerde universiteiten en studieprogramma’s versterken en daarmee ook het niveau van de betrokken onderzoekers en docenten verbeteren. Daarnaast streeft de overheid naar: een intensieve samenwerking met buitenlandse hoger onderwijsinstellingen, meer samenwerking met het bedrijfsleven en meer vernieuwing in het hoger onderwijs. Dit heeft te maken met China’s strategie om haar technologie en innovatievermogen naar een hoger plan te tillen en hier heb je creatieve mensen voor nodig, zelfstandige denkers. Verandering van denken in het onderwijs, binnen de perken, zal noodzakelijk zijn.
Opdracht I wanna be boss
Bekijk de documentaire I wanna be boss op VPRO Tegenlicht van Marije Meerman over vijf gaokao-leerlingen van Middle School Chongqing Nr 2 (58 min). Welke scene is je het meest bijgebleven? Waarom?
Kies een van onderstaande verhoudingen en omschrijf hoe deze is aan de hand van voorbeelden uit de documentaire. Als je dit zou vergelijken met de situatie op jouw middelbare school in Nederland, welke overeenkomsten en verschillen kun je dan benoemen?
Met welke persoon in de documentaire kun je je het meeste identificeren? Waarom?
Omschrijf het verschil tussen de examendruk van de leerlingen in de documentaire en de leerlingen uit jouw klas.
Leerling – Ouder
Leerling – Docent
Leerling – Leerling
Literatuur tip
- In Beijing Doll van Chun Sue gaat het vooral over het niet passen binnen het Chinese onderwijssysteem. De hoofdpersoon ontdekt het nachtleven van Beijing.
- Ma Yan, Dagboek van een Chinees meisje
Verder lezen
- Amy Chua, Strijdlied van een tijgermoeder
- Lenora Chu, Little Soldiers – An American Boy, a Chinese School and the Global Race to Achieve
Verder kijken
- Weijun Chun, Please vote for me (film 52 min), over verkiezingen op de lagere school, een onthutsend portret van drie kinderen en hun fanatieke ouders.