Sport
Waar denk je aan bij sport in China? Denk je aan pingpong of kungfu? Aan vechtende monniken en flitsende zwaarden? Zou je ook een paar bekende Chinese topsporters kunnen noemen? Ken je misschien de basketbalspeler Yao Ming en de tennisspeelster Li Na? Hoorde je wel eens van het Evergrande Team? En wist je dat in China het voetbal uitgevonden is?
Leerdoelen:
- Je kan een aantal sporten en hun functies van het oude China noemen.
- Je kan vertellen over grote sporten in China zoals wushu, tafeltennis, voetbal en wintersporten, in samenhang met de maatschappelijke ontwikkeling.
- Je kan vertellen over de Olympische Spelen in Beijing 2008.
- Je kan een aantal beroemde Chinese topsporters noemen.
- Je kunt de verschillen in sportbeleving in China en in Nederland uitleggen en culturele factoren benoemen die een rol spelen bij sport.
- Je kunt uitleggen dat er een groot verschil zit van aanpak bij topsport in China en in Nederland.
- Je kunt uitleggen dat de hervormingen in de sport van groot belang zijn voor de gezondheid van jong en oud en je kan de sociale waarden van sport plaatsen in de Chinese maatschappij.
Inleiding
Natuurlijk is sport net zo belangrijk in China als in de rest van de wereld. We gaan leren over sport in de Chinese samenleving vroeger en nu, over populaire sporten en sporters, maar ook hoe sport beleefd wordt door jongeren in China.
Sport in het oude China
Door de eeuwen heen werden allerlei takken van sport in China beoefend. We weten dat in de Lente en Herfst Periode en de Tijd van de Strijdende Staten (samen 770-221 v. Chr.) sporten als zwaardvechten en touhu – het gooien van pijlen in wijnkaraffen – beoefend werden. In de Han-dynastie (206 v.Chr. – 220 n.Chr.) werd cuju gespeeld (een soort voetbal, officieel erkend door de FIFA als de eerste vorm van voetbal) en kenden ze al acrobatiek. Tijdens de Tang-dynastie (618-907) was een vorm van polo – jiju – populair en gedurende de Qing-dynastie (1644-1911): bingxi – spelletjes op het ijs. Jagen was altijd al een geliefde sport voor de welgestelden
Je kan zeggen dat deze sporten wedstrijd- of spelgericht zijn. Natuurlijk waren er ook allerlei militaire trainingen die onder de term ‘sport’ vallen, zoals boogschieten, wagenmennen, paardrijden, worstelen, lange afstandslopen, zwemmen en wushu (vechtsport of kungfu).
De link tussen sport en gezondheid is duidelijk, en het wekt geen verbazing dat de Chinese cultuur, die zoveel waarde hecht aan gezondheid, ook allerlei vormen van ‘fitness’ kent. Denk aan daoyi, een soort ademhalingstechniek, wuxingxi: allerlei gymnastiekvormen, qigong: bewegingen en ademhalen voor een goede qi (energie) stroming.
Vraag
- Bovengenoemde drie functies van sport (wedstrijd en spel, militair en gezondheid) kunnen natuurlijk ook gecombineerd. Leg dit uit en noem daar een paar voorbeelden bij (van sporten uit het oude China). Noem ook drie hedendaagse sporten, samen met hun functies.
Sport in het oude China en het oude Griekenland
In 2008 organiseerde China de Olympische Spelen. De website van het Chinese Olympische Comité vermeldt de vele overeenkomsten tussen het oude China en het oude Griekenland op het gebied van sport. Sport werd in beide landen al vroeg opgenomen in het onderwijssysteem. Zo voerde Confucius (551- 479 v. Chr.) de ‘Zes Kunsten’ in: muziek, wagenmennen, schrijven, rituelen, boogschieten en wiskunde. Hij combineerde dit alles met het juiste gedrag en richtlijnen over voeding. Plato, de Griekse filosoof (428-348 v. Chr.), deed ongeveer hetzelfde door fysieke training in het onderwijs toe te passen, samen met muziek, hygiëne en dieetleer.
Sport in het moderne China
In China zijn de traditionele sporten als wushu (wǔshù, 武术, een verzamelnaam voor een paar honderd soorten vechtsport) en weiqi (wéiqí, 围棋, in het Westen staat dit bekend als Go, een soort schaak) nog steeds populair. De parken zijn vanaf ’s ochtends vroeg tot het donker wordt vol met wat oudere mensen die qigong (qìgōng, 气功) of taijiquan (tàijíquán, 太极拳, in het Westen bekend als tai chi) beoefenen, naast ballroom dansen, disco dansen en joggen!
Opdracht
Zoek uit wat de verschillen zijn tussen wushu, kungfu, qigong en taijiquan.
Pingpong
We denken ook bij pingpong (pīngpāngqiú, 乒乓球) of tafeltennis aan China. Mao Zedong was een fervent tafeltennisspeler en in de jaren zestig van de vorige eeuw stonden er echt overal stenen pingpongtafels, ideaal in een arm en dichtbevolkt land. We kennen zelfs de naam ‘pingpongdiplomatie’. Mao besloot in 1971 het isolement van China te breken en nodigde een Amerikaans team uit om in China te komen pingpongen. Een jaar later bezocht Nixon, de toenmalige president van de VS, China.
Nog steeds zijn er wel 300 miljoen tafeltennisspelers in China, hoewel nu ook andere sporten als voetbal, volleybal en basketbal misschien wel populairder zijn. Bekijk dit NOS-item uit 2015 over Chinese tennistafelspeelsters die naar Nederland komen om voor het Nederlandse nationale team te spelen (7:52 min). Onze eigen Nederlandse tafeltennisvedette Bettine Vriesekoop is ook aan het woord.
Vraag
- Leg uit waarom Chinese tafeltennisspelers in het Nederlands nationale team willen komen spelen. Wat zijn de voordelen voor hen, en voor Nederland? Waarom zijn Nederlandse spelers minder goed (luister naar wat Bettine zegt)
Voetbal
Cuju (cùjū, 蹴鞠, letterlijk: schop bal) is een voetbalspel uit de Chinese oudheid, waarbij het de bedoeling was om een leren bal, gevuld met veren, in het net van de tegenstander te krijgen. Het wordt door de wereld voetbalbond FIFA als de eerste vorm van voetbal erkend.
Cuju werd in het algemeen uitgevoerd aan het hof. Voor de verjaardag van de keizer of tijdens diplomatieke evenementen werden er feesten gehouden met wedstrijden. Aan een cuju wedstrijd deden twee teams met 12-16 spelers mee. Tijdens de Ming-dynastie (1368-1644) begon de populariteit van cuju te dalen, en de 2000-jaar-oude sport verdween langzaam uit beeld. Nu heet het moderne voetbal: zuqiu (zúqiú, 足球, letterlijk: voetbal).
Het moderne voetbal
China stond in het voorjaar van 2020 76ste op de FIFA-wereldranglijst (Zie de FIFA-ranglijst, waar staat Nederland?), lager dan Iraq en Congo, om maar eens een paar landen te noemen. Hoe kan dit? Een land met bijna 1,4 miljard inwoners, waar toch wel een paar goede voetballers tussen zouden moeten zitten, en met een voetballiefhebber als president! In de jaren 80 van de vorige eeuw begon de voetbalsport in China op te komen. Echter tussen 2000 en 2010 was er sprake van veel corruptie, scheidsrechters werden bijvoorbeeld omgekocht. Voetbal was niet de sport waar je je zoon of dochter op wilde hebben. Na 2010 volgden hervormingen. Veel buitenlandse voetbaltrainers werden ingehuurd maar er was geen visie en structuur.
Vraag
- Leg uit dat het met buitenlandse trainers heel moeilijk is een goede visie en structuur in de Chinese voetbalwereld neer te zetten.
Daarnaast zijn er nog allerlei problemen: de onderwijsdruk, ruimtegebrek en luchtverontreiniging. Voetbalvelden nemen erg veel ruimte in, in tegenstelling tot pingpongtafels! Ook zijn door de verstedelijking kinderen niet gewend om buiten te spelen, en er is geen straatvoetbalcultuur. Xi Jinping wil van China een voetbalgrootmacht maken van internationale allure. De hervormingen die hij doorvoerde vanaf 2015, met de bijbehorende subsidies, zorgden voor een enorme groei in aanbod en vraag naar voetbalactiviteiten. Doel was te kwalificeren voor een WK, vervolgens om er een te organiseren, en uiteindelijk natuurlijk om een WK te winnen. Professionele clubs haalden internationale spelers voor enorme transferbedragen naar Chinese clubs. Geld was er wel, maar de kennis en kunde bleven achter. Tienduizenden Chinese trainers moesten worden opgeleid en velden moesten worden aangelegd. In 2025 zullen er in China 50.000 speciale voetbalscholen opgericht zijn. In vergelijking: in Nederland zijn er nu ongeveer 2.500 voetbalclubs!
In dit NOS-filmpje (1:09 min) uit 2015 wordt China’s voetbalstrategie belicht.
Vragen
- De aanpak om van China een voetbalgrootmacht te maken gebeurt echt ‘op z’n Chinees’. Leg dit uit.
- Als we China en West-Europa vergelijken op voetbalgebied, zien we een sterke focus van China op spelers en trainers uit het westen. Geef hier in 50 woorden je mening over.
Sport en politiek
Zoals in veel landen met een sterk centraal gezag zijn in China sport en politiek twee begrippen die sterk met elkaar verbonden zijn. Sport is een propagandamiddel. Sport versterkt het nationale moraal en vergroot de sociale cohesie. Verliezen in de sport is gezichtsverlies voor volk en vaderland!
Vraag
- Noem zoveel mogelijk verschillen tussen Chinese en Nederlandse sporters als het gaat om politiek, volk en vaderland.
Toch zien we langzaam een verandering bij topsporters. Er komt een eind aan de opvatting dat atleten bevelen van de regering moeten uitvoeren en “goud moeten winnen omdat de maatschappij het nodig heeft”, zoals een medaillewinnaar van de Spelen Beijing 2008 het laatst nog formuleerde.
Verschillen
Natuurlijk zijn er in zo’n groot land als China grote verschillen in aanpak bij diverse sporten, maar ook tussen stad en platteland. Er zijn grote verschillen tussen de traditionele scholen en de moderne sportscholen. Traditioneel staat de trainer in zeer hoog aanzien. Wat de spelers betreft, is vaak de oudste speler de baas in het elftal, en niet altijd de meest geschikte of capabele.
Vraag
- Kun je uitleggen waar dit verschil in benadering met het Westen vandaan komt?
Olympische Spelen
China debuteerde al in 1932 op de Olympische Spelen, daarna volgden de Zomerspelen van 1952, vervolgens die van 1984. Daarvoor nam China voor het eerst deel aan de Winterspelen van 1980. De lange tussenpauze (van 1952-1980) was vanwege het zogenaamde ‘twee China’s’ probleem. Toen in 1980 door het IOC (Internationaal Olympisch Comité) met een resolutie bepaald werd dat er maar één China in de wereld was, namelijk de Volksrepubliek China, en dat Taiwan deel uitmaakt van het Chinese grondgebied, sloot China zich weer aan bij de Olympische Beweging. Men wilde vervolgens een eind maken aan het imago van ‘de zieke man van het Verre Oosten’: China moest de superioriteit worden van Azië, ook op sportgebied. De Olympische Spelen van 2008 in Beijing was een mijlpaal voor de sport in China. Dit was het moment dat China zich aan de wereld toonde. De beste Spelen ooit met de meeste gouden (51) medailles, waardoor China bovenaan de medaillespiegel eindigde.
Dit filmpje (2:53 min) geeft een beeld van de westerse blik op China als gastland van de Olympische Spelen.
Westerlingen bekeken China’s deelname aan de Spelen ook met een politieke bril, namelijk dat ‘Beijing 2008’ juist een kans was voor politieke vernieuwing en misschien wel een redelijke garantie dat China Taiwan niet zou binnenvallen. China beloofde zelfs internationale persvrijheid tijdens de Spelen, een ware revolutie!
Vraag
- Waarom was deze persvrijheid zo bijzonder?
- Is het wel mogelijk om via sport persvrijheid en politieke vrijheid te bewerkstelligen? Geef argumenten.
Charmeoffensief
De Fuwa (Fúwá, 福娃) waren de vijf mascottes van deze Spelen. Ze werden op 11 november 2005 onthuld, 1000 dagen voor de opening van de Spelen. Hun namen zijn Beibei, Jingjing, Huanhuan, Yingying en Nini, hardop uitgesproken vormen ze samen de zin ‘Běijīng huānyíng nǐ’ (Beijing verwelkomt je).
Vraag
- Boven de Fuwa staat het logo van de Olympische Spelen van Beijing 2008. Zoek de naam en betekenis hiervan op internet.
Beijing 2022 Winterspelen
Vraag
- Zoek uit wat het logo van de Winterspelen symboliseert en hoe de twee mascottes heten en wat zij symboliseren.
Vraag
- Leg uit dat het organiseren van de Winterspelen in Beijing 2022 vooral een economisch plaatje is. Doe dit in 200 woorden.
Beroemde Chinese sporters
Meer dan 300 miljoen mensen in China spelen tegenwoordig basketbal en de CBA (Chinese Basketbal Association) is uitgegroeid tot 20 herenteams verspreid over het hele land. Ondanks tientallen jaren van antiwesterse sentimenten en politieke verschuivingen is basketbal onderdeel geworden van het dagelijks leven en amusement in China. Tegenwoordig is de sport populairder dan ooit en zal zijn grote schare van diehard Chinese fans waarschijnlijk niet snel afnemen.
Kijk naar tien hoogtepunten uit Yao Ming’s carrière bij de Houston Rockets (filmpje 2:50 min).
Een horde te ver
Hordeloper Liu Xiang was wereldrecordhouder 110 meter horden in de jaren 2004, 2008 en 2012. Hij begon in de atletiek als hoogspringer maar richtte zich al vrij snel op hordelopen. Hoogtepunt was de gouden medaille op de Olympische spelen in Athene van 2004. In 2008 tijdens de Spelen in Beijing waren de verwachtingen hoog gespannen: Liu Xiang zou weer een medaille winnen op Chinese bodem, voor volk en vaderland. Het publiek was verbijsterd toen hij na een valse start weg liep van de baan, maar de blessure waar hij al een tijd mee worstelde was hem op dat moment te pijnlijk. Een staaltje van gezichtsverlies. Maar ook teleurstellingen horen bij sport…..
Kungfu is niet een sport van zomaar ‘vechten’, maar een way of life die zich richt op focus, doorzettingsvermogen en zelfverdediging. Ook bij ons zijn kungfu-meesters Bruce Lee, Jet Li en Jackie Chan beroemd: zij maakten kungfu ook buiten China razend populair. Het genre kungfu-film werd een begrip, waar velen plezier aan beleven.
Bruce Lee was de grootste oosterse vechtkunst acteur van de 20ste eeuw. Hij was geboren in het Chinatown van San Francisco in 1940, en overleed in 1973 in Hongkong. In zijn jeugd leefde hij tussen de straatbendes en ging om te overleven op kungfu les onder grootmeester Yip Man (de kungfu-grootmeester op wiens leven de Ip Man films gebaseerd zijn). Naast groot kungfu-meester werd hij boks- en danskampioen van Hongkong. Hij speelde in vele films, zoals Way of the Dragon.
Dit fragment van Ip Man 4 (4:09 min) is verbluffend. Pas op: bevat geweld!
Jet Li geboren in Beijing, was een van de mensen rond wie het China Wushu team in 1974 werd gevormd. Hij won vele gouden medailles in Chinese wushu kampioenschappen. Zijn eerste film was Shaolin Temple, later brak hij door in de filmscene van Hongkong en de VS.
Jackie Chan is een acteur, stuntman, zanger en kungfu-deskundige, de uitvinder van de komische kungfu-film. Hij komt uit Hongkong.
Tennisster Li Na
Li Na werd geboren in 1982 in Wuhan. Zij was de eerste Chinese die zich kon plaatsen voor een grandslamtoernooi en die een plaats in de top 10 van de wereldranglijst wist te veroveren. Bijna altijd zijn Chinese topsporters onderdeel van het staatssysteem en moeten zich hiernaar schikken. Li Na is hierop een uitzondering, zij was een dissident tussen alle Chinese topsporters en spotte zelfs een beetje met de Chinese overheid.
Na haar eerste Grandslamzege op Roland Garros in 2011, tekende ze miljoenencontracten voor Rolex, Mercedes, Nike, Samsung en veel Chinese merken. Ze werd de op twee na bestbetaalde tennisster van de wereld met een jaarinkomen van 15 miljoen euro. Daarnaast kreeg ze door een aanbod voor een politieke functie in haar geboorteprovincie Hubei. Omdat ze nog volop aan het tennissen was, liet ze dit aanbod lopen.
Verder liet ze een tattoo van een roos (symbool van de jeugd) aanbrengen op haar borst en trok een Argentijnse coach aan. Deze openhartige en komische tennisster werd de redding voor het Chinese tennis, met een enorme share aan tv-fans (1,4 miljard mensen!).
Vragen
- Is de groei van veel sporten gerelateerd aan bekende gezichten in de topsport, zoals hierboven beschreven? Geef argumenten.
- Is dit in Nederland ook zo of reageren de jeugd en ouders hier toch anders op?
Topsport: verschil tussen China en Nederland qua aanpak.
In Nederland zien we ten aanzien van sport het systeem van persoonlijke voorkeur. Ieder kind kiest de sport die hij of zij wil. Bij een uitzonderlijk talent, groei je daarin door en word je misschien topsporter. Dit is een eigen keuze.
In China is dat anders. De goede kinderen worden er op scholen al uitgeselecteerd. Zij gaan naar speciale sportscholen en groeien door naar provinciale teams, legerteams, privé teams en nationale teams. Het ontwikkelen van een topsporter is in China een soort productieproces. China steekt veel geld in de topsportstructuur om medailles binnen te halen, ter meerdere eer en glorie van het vaderland. Het staatssysteem kan hardvochtig zijn en kinderen worden al jong uit huis op speciale sportscholen geplaatst. De laatste jaren komen er echter steeds meer sportscholen die meer waarde hechten aan de sociale kant van het sporten. Hier zie je hoe Ruben Terlou praat met een negenjarig meisje dat ver van huis op een acrobatiekschool zit (Oevers van de Yangtze, Pretpark China, aflevering 5 van 6:33 – 15:00 min).
Sport op school
Sport wordt in China vaak gezien als ‘afleiding’ van school, terwijl dit in het Westen als ondersteuning van het onderwijs wordt gezien. Veel onderzoeken tonen aan dat sport en beweging een positief resultaat heeft op de academische resultaten. Zit je lekker in je vel, dan haal je ook goede cijfers! Tegenwoordig wordt dit in China ook wel gezien en wordt er in het onderwijs meer belang aan sport gehecht. Dus naast huiswerk maken en leren, zijn gym en sport belangrijker aan het worden.
Vragen
- Benoem een aantal culturele factoren die een belemmering kunnen zijn voor de sportontwikkeling in China.
- Leg uit dat de meerwaarde van sport op Chinese scholen pas door ouders wordt gezien als er cijfers aan de sportlessen worden gekoppeld.
Sport en gezondheid
In China is de recreatieve sport enorm aan het groeien. Daar zijn verschillende oorzaken voor. Eén is de vergrijzing van de bevolking (denk aan de eenkindpolitiek) – al die ouderen hebben tijd en willen graag zo gezond en fit als mogelijk blijven. Ook de toenemende welvaart zorgde in China voor veranderde eetgewoontes en een sedentaire levensstijl. Overgewicht van jongeren is een steeds groter probleem (15% heeft overgewicht en 7% obesitas). In China had 25 jaar geleden nog 1 op de 20 kinderen obesitas. Nu is het al één op de vijf!Chinese kinderen worden vaak door grootouders opgevoed en voor hen is het eten van fastfood nog een teken van welvaart. Ook brengen kinderen steeds meer tijd door voor de TV, computer en smartphone. In Beijing is het percentage zwaarlijvige mensen opgelopen tot 26,6 % en in de stedelijke provincie Tianjin gaat het al om 50% van de bevolking!
Vragen
- Hoe komt het dat Chinezen in de stad dikker zijn dan op het platteland?
- Bekijk de volgende grafiek (0:40 min) en geef dan in een overzicht weer hoe de obesitas is toegenomen tussen 1975 en 2014 in China, de VS en Nederland.
In feite moeten natuurlijk alle kinderen sporten: kinderen moeten naar buiten en spelen en bewegen! Ook de sociale waarden die sport met zich meebrengt zijn heel nuttig in China. Teamwerk, samen spelen, teleurstellingen kennen en daaroverheen komen: de Chinese maatschappij met haar ‘kleine keizertjes’ (gepamperde enig kinderen) heeft ze nodig.
Opdracht voetbal
Bekijk eerst de interactieve beelden van Ruben Terlou over zijn bezoek aan de Guangzhou Evergrande FC en daarna de aflevering Door het hart van China, De fabriek van de wereld, aflevering 6 (42 min).Schrijf een essay van 500 woorden over het doel om voetbal in China tot een hoog internationaal niveau te krijgen. Wat zijn de redenen van Xi Jinping’s ambitieuze plannen? Wat heeft het land mee en wat tegen? Denk daarbij ook aan culturele eigenschappen.
Verdiepende opdracht tafeltennis en voetbal
Tafeltennis is een sport van automatismen en herhaling. Bekijk onderstaande fragmenten: waarin een vijfjarig meisje traint en de training van Xu Xin, een beroemde tafeltennisspeler.
Het onderstaande citaat is van Bettine Vriesekoop uit haar boek Heimwee naar Peking.
“…een Chinese coach zei me ooit dat westerlingen en zichzelf en de tegenstander moeten verslaan, terwijl Chinezen het gevecht met hun ego absoluut niet kennen. “
Vergelijk de twee sporten tafeltennis en voetbal in China en neem daar zoveel als mogelijk culturele eigenschappen in mee. Welke sport heeft de toekomst in China en waarom denk je dat?
Literatuur tip
- Verhaal van de Wateroever, 14e eeuwse roman en een van de vier klassieke literaire werken van China.Het verhaal gaat over 108 bendeleden die ‘goed doen’ voor het gewone volk. Wushu speelt een grote rol. Een hoofdstuk is vertaald in het Nederlands. Shi Nai’an, ‘Het verhaal van de wateroever’ [hoofdstuk 23] (vert. Anne Sytske Keijser) Het trage vuur 34, juni 2006.
Verder lezen
- Arie Haan, Nee bestaat niet. Lessen van Arie Haan opgedaan gedurende zijn 12 jaar trainerschap in China over het Chinese culturele denken.
Verder kijken
- Look inside China’s secretive Olympic training camps (7:09 min), The Economist geeft een verbluffend beeld van de selectie en training van atleten.
- Trailer (2:06 min) van Michiel Ebbing’s documentaire Tao – Fighting for Football in China, waarin een beeld wordt gegeven van een bevlogen trainer en een jongenselftal in Beijing.
- The Karate Kid (2010), met Jackie Chan (140 min). Geen karate maar kungfu, in de film komen veel aspecten van de Chinese cultuur aan bod.