Sociaal kredietsysteem                                                                                                                                                                                                                               Het zogenaamde sociaal kredietsysteem van China haalt vaak de pers in het Westen en er zijn tal van misvattingen over. Het zou gaan om één systeem dat de Chinese burger controleert en vervolgens straft en beloont. Het wordt gezien als een angstaanjagend technisch hoogstandje, dat geen respect heeft voor privacy en diep ingrijpt in het leven van alle Chinezen. Dit beeld lijkt diepgeworteld in het Westen, maar klopt het wel?                                                    

In wezen is er sprake van verschillende systemen die door elkaar gehaald worden.

Een commercieel kredietsysteem: een systeem dat de financiële draagkracht van burgers en bedrijven beoordeelt om te kijken of er een lening verstrekt kan worden. In Nederland gebruiken de banken ook dergelijke beoordelingssystemen, bijvoorbeeld als je een hypotheek afsluit.

Naast dit commercieel kredietsysteem zijn er tal van sociale managementsystemen. Deze hebben te maken met het gedrag van mensen, niet met hun kredietwaardigheid (of ze geld hebben) zoals hierboven.

Je hebt een centraal strafsysteem: een reeks zwarte lijsten, zoals bijvoorbeeld mensen die hun door een rechter opgelegde boetes niet betaald hebben. Zij mogen bepaalde dingen niet, zoals een vliegticket of HSL-treinreis boeken, een dure hotelkamer reserveren, een creditcard aanschaffen. Zij hebben immers een schuld, die eerst betaald moet worden voordat ze van de zwarte lijst gehaald worden. De personen op deze lijst zijn ook te raadplegen op een door de overheid beheerde website. Ook bestaat er een zwarte lijst met mensen die een tijd geen vliegtickets mogen kopen omdat ze zich op een vlucht misdragen hebben.

Daarnaast heb je vele lokale initiatieven van sociaal managementsystemen, een 40-tal pilots van steden die in een goed blaadje bij de centrale overheid willen komen en hun eigen sociaal managementsysteem opzetten. Ze hebben vaak kleine beloningen en niet straffen als het centrale strafsysteem heeft. Sommigen hebben een app, zoals Honest Shanghai, waar je kan zien waar de ‘eerlijke’ bedrijven gevestigd zijn.

Of je hebt in de plaats Rongcheng (in Shandong) een systeem waarbij iedereen 1000 punten krijgt. Je verdient punten voor acties als vrijwilligerswerk, en je verliest punten bij bijvoorbeeld verkeersboetes. De namen en foto’s van topburgers worden op schermen in de stad geprojecteerd. Bekend is het systeem in Shenzhen, met de camera’s met gezichtsherkenning bij stoplichten.

Dit soort lokale sociaal managementsystemen worden samen met het commerciële kredietsysteem en het centrale strafsysteem door mensen in het Westen op één hoop gegooid en geduid als ‘het sociale kredietsysteem’: een centraal systeem dat alle burgers van China in de gaten houdt en in het gareel doet lopen. 

Zoals je leest, zit het best ingewikkeld in elkaar. Het probleem is dat er zonder veel onderzoek aannames gedaan worden. Ook worden onwaarheden herhaald door de media. Zo veroorzaakte een documentaire van het Australische ABC News veel misverstanden. In die documentaire werd gesuggereerd dat je in China gefilmd wordt in de supermarkt en je score omlaag gaat als je te veel alcohol koopt. Dit werd herhaald in Nieuwsuur, en even later beweerde Jesse Klaver in de pers dat hij Chinezen gesproken had wiens score omlaag ging door het kopen van bier……. Zo kwamen er wilde verhalen over het angstaanjagende Chinese sociale kredietsysteem in de wereld. Gelukkig weten wij nu beter!