Technologische ontwikkeling

Is het echt zo dat je in China geen treinkaartjes meer kunt kopen als je je niet aan de regels houdt? En dat als je je rekeningen niet op tijd betaalt, jouw vrienden daar een melding van krijgen op hun telefoon? Bestaat zo’n systeem echt? En als ik nu naar China ga, word ik dan ook in de gaten gehouden? Wordt mijn gezicht ook overal gescand? En hoe kan ik in China betalen zonder dat ik de app Wechat gebruik? Want alles heeft toch een QR code?

ChineesCultuurplein-illustratie-Technologie&Wetenschap-Victorgrafsichontwerp

Leerdoelen

  • Je kan benoemen wat de laatste ontwikkelingen zijn op het gebied van technologie in China.
  • Je kan benoemen welke invloed dat heeft op Nederland.
  • Je kan twee kanten van de medaille benoemen: de Chinese kijk op hun technologische vooruitgang en de westerse.
  • Je leert verschillende bronnen te vergelijken en een bronnenonderzoek uit te voeren.

Inleiding
Als je het nieuws volgt, zul je zien dat er elke dag wel iets over onderwerpen als gezichtsherkenning of het ‘sociale kredietsysteem’ te lezen valt. Toch kan je ook met een andere blik naar China kijken dan met die van de Nederlandse cq westerse media.

We zien ook een China dat ons verbaast door zijn technologische vooruitgang. Megasteden, hogesnelheidslijnen, een vliegveld als het nieuwe Daxing in Beijing dat 45 miljoen passagiers per jaar kan afhandelen! In 2022 zal China de Verenigde Staten inhalen als luchtvaartmarkt in de wereld. Ook is China ver vooruit met het opzetten van 5G netwerken, en zal het in 2021 met 6G aan de slag zijn. China’s Centrale Bank zal als eerste bank een digitale munt introduceren, en ga zo maar door.

Vraag

  1. Bekijk het bovenstaande filmpje (1:17 min) over een nieuw prototype van een magnetische trein. In hoeveel tijd zal je van Beijing naar Shanghai reizen? Vergelijk dit met een treinreis van Amsterdam naar Berlijn.
image001
Shanghai Skyline (foto: G. Tates)
image003
Robot en IT (bron: China Daily)

Technologische ontwikkeling
De Chinese Communistische Partij (CCP) (Zie: CCP) heeft als doel voor ogen om China opnieuw de belangrijkste grootmacht te laten zijn. Opnieuw? Zeker, tussen 1842 en 1949, ook wel de eeuw van vernedering (zie: Opiumoorlogen) genoemd, telde China even niet meer mee. Toch was China millennia lang het epicentrum van kennis en innovatie, waarmee het land het aangezicht van de wereld heeft veranderd. Zo is in China bijvoorbeeld het kompas, buskruit, papier en boekdrukkunst uitgevonden (zie: Chinese historische uitvindingen).

The dark side of the moon
Sinds de eerste Chinese astronaut in 2003 de ruimte in is gestuurd, zijn de ontwikkelingen in China op het gebied van ruimtevaart heel snel gegaan. Zo heeft China de grootste radiotelescoop ter wereld gebouwd en op 8 december 2018 lanceerde China de Chang’e 4. Op 3 januari 2019 landde Chang‘e 4 op de achterkant van de maan, de zogenaamde ‘dark side of the moon’. Hiermee heeft China een primeur te pakken, want op de achterkant van de maan, de zijde die vanaf de aarde nooit is te zien, is nog nooit een ruimtevoertuig geland. De plannen zijn ambitieus: in 2020 zal de Chang’e 5 de eerste vrouwelijke astronaut op de maan brengen, waarna het volgende korte termijn doel Mars is en een permanent bemand ruimtestation.

Vraag

  1. Bij de lancering van Chang’e 4 kwamen de media in China pas met uitgebreide berichtgeving nadat de raket vlekkeloos was opgestegen. Waarom was dit?
    Afbeelding: maanlanding van Chang’e 4.

Tot een aantal jaren geleden werd China nog gezien als de fabriek van de wereld. Speelgoed, kleding, kerstballen: als je goed op de verpakking keek, stond er Made in China. Ook nu nog kunnen we via onder andere AliExpress aan goedkope Chinese spullen komen. Voor een paar euro kun je online iets kopen in China en dat wordt ook nog eens op je huisadres bezorgt. Je vraagt je af hoe het kan dat dat nóg goedkoper is dan naar de winkel in Nederland gaan!

De ambitie van de CCP is om Made in China een geheel andere betekenis te geven. China wil een wereldleider op het gebied van technologie worden. Was het een paar jaar geleden wellicht nog vreemd om een mobieltje van een Chinees merk te kopen – alleen een Apple en Samsung zijn toch goede merken ?! – tegenwoordig doet de kwaliteit van een Huawei of Xiaomi niet meer onder voor de westerse varianten. En niet alleen telefoons, maar ook auto’s, treinen en allerlei onderdelen voor apparaten worden in China gefabriceerd.  Daarmee wordt China niet langer een koper, maar een verkoper van technologie. Dit levert veel vragen op in het Westen en maakt ons bezorgd. China is een belangrijke handelspartner die langzaam ervoor zorgt dat andere landen niet meer zonder China kunnen. Eén van de bekendste voorbeelden van de afgelopen tijd is het 5G-netwerk. Omdat er ontzettend veel onderwerpen zijn waarbij China’s invloed op het gebied van technologie groot is, zal er in dit hoofdstuk aandacht worden besteed aan drie onderwerpen die niet weg te denken zijn uit de media: de cashloze maatschappij, het sociaal kredietsysteem en gezichtsherkenning.

Vragen

  1. Wat is 5G eigenlijk? En wat zijn de voors en tegens van een 5G-netwerk?
  2. Welke zorgen spelen er in het Westen over China’s technologische vooruitgang? En waarom?

Betalen met WeChat (bron: Chine.org.cn)

China was ooit het eerste land dat papiergeld introduceerde (zie: De Vier Grote Uitvindingen), maar volgens veel deskundigen zal het ook het eerste land zijn dat een einde maakt aan de omloop van contant geld. De vraag is: hoe ver ligt dit moment in de toekomst?

Bedrijven als Tencent (van WeChat) en Alibaba (AliExpress en Alipay) hebben contant betalen in razendsnel tempo overbodig gemaakt. De app WeChat is mega-populair. Het groeide uit van een reguliere chatapplicatie in 2011 naar een volledige service waarmee je vrijwel alles kunt doen. Het is een app met de functies van Instagram, WhatsApp, Twitter, Uber, Thuisbezorgd, Tinder en internetbankieren in één. Met WeChat Pay kunnen gebruikers hun WeChat-accounts linken aan hun bankrekening. Vervolgens kunnen ze zowel in online winkels met de app betalen als in fysieke winkels, middels QR codes. Gebruikers kunnen geld naar elkaar overmaken. Ook leningen worden supersnel verstrekt, veel sneller dan door de bureaucratische staatsbanken. Het maakt het gebruik van contant geld totaal overbodig. Sterker nog, op steeds meer plekken is via een QR code betalen nog de enige manier die mogelijk is. Aan alles is merkbaar dat men in China op weg is naar een cashloze samenleving. Voor de overheid is dit aantrekkelijk. President Xi Jinping’s missie is om corruptie uit te bannen, en digitale transacties zijn gemakkelijker te traceren.

Vragen

  1. Noem naast bovengenoemde voordelen nog drie voordelen van een cashloze maatschappij.

 

Sociaal kredietsysteem                                                                                                                                                                                                                               Het zogenaamde sociaal kredietsysteem van China haalt vaak de pers in het Westen en er zijn tal van misvattingen over. Het zou gaan om één systeem dat de Chinese burger controleert en vervolgens straft en beloont. Het wordt gezien als een angstaanjagend technisch hoogstandje, dat geen respect heeft voor privacy en diep ingrijpt in het leven van alle Chinezen. Dit beeld lijkt diepgeworteld in het Westen, maar klopt het wel?                                                    

In wezen is er sprake van verschillende systemen die door elkaar gehaald worden.

Een commercieel kredietsysteem: een systeem dat de financiële draagkracht van burgers en bedrijven beoordeelt om te kijken of er een lening verstrekt kan worden. In Nederland gebruiken de banken ook dergelijke beoordelingssystemen, bijvoorbeeld als je een hypotheek afsluit.

Naast dit commercieel kredietsysteem zijn er tal van sociale managementsystemen. Deze hebben te maken met het gedrag van mensen, niet met hun kredietwaardigheid (of ze geld hebben) zoals hierboven.

Je hebt een centraal strafsysteem: een reeks zwarte lijsten, zoals bijvoorbeeld mensen die hun door een rechter opgelegde boetes niet betaald hebben. Zij mogen bepaalde dingen niet, zoals een vliegticket of HSL-treinreis boeken, een dure hotelkamer reserveren, een creditcard aanschaffen. Zij hebben immers een schuld, die eerst betaald moet worden voordat ze van de zwarte lijst gehaald worden. De personen op deze lijst zijn ook te raadplegen op een door de overheid beheerde website. Ook bestaat er een zwarte lijst met mensen die een tijd geen vliegtickets mogen kopen omdat ze zich op een vlucht misdragen hebben.

Daarnaast heb je vele lokale initiatieven van sociaal managementsystemen, een 40-tal pilots van steden die in een goed blaadje bij de centrale overheid willen komen en hun eigen sociaal managementsysteem opzetten. Ze hebben vaak kleine beloningen en niet straffen als het centrale strafsysteem heeft. Sommigen hebben een app, zoals Honest Shanghai, waar je kan zien waar de ‘eerlijke’ bedrijven gevestigd zijn.

Of je hebt in de plaats Rongcheng (in Shandong) een systeem waarbij iedereen 1000 punten krijgt. Je verdient punten voor acties als vrijwilligerswerk, en je verliest punten bij bijvoorbeeld verkeersboetes. De namen en foto’s van topburgers worden op schermen in de stad geprojecteerd. Bekend is het systeem in Shenzhen, met de camera’s met gezichtsherkenning bij stoplichten.

Dit soort lokale sociaal managementsystemen worden samen met het commerciële kredietsysteem en het centrale strafsysteem door mensen in het Westen op één hoop gegooid en geduid als ‘het sociale kredietsysteem’: een centraal systeem dat alle burgers van China in de gaten houdt en in het gareel doet lopen. 

Zoals je leest, zit het best ingewikkeld in elkaar. Het probleem is dat er zonder veel onderzoek aannames gedaan worden. Ook worden onwaarheden herhaald door de media. Zo veroorzaakte een documentaire van het Australische ABC News veel misverstanden. In die documentaire werd gesuggereerd dat je in China gefilmd wordt in de supermarkt en je score omlaag gaat als je te veel alcohol koopt. Dit werd herhaald in Nieuwsuur, en even later beweerde Jesse Klaver in de pers dat hij Chinezen gesproken had wiens score omlaag ging door het kopen van bier……. Zo kwamen er wilde verhalen over het angstaanjagende Chinese sociale kredietsysteem in de wereld. Gelukkig weten wij nu beter!                          

Vragen

  1. Bekijk het Youtube filmpje ‘Extra Credits‘ uit 2015 (7:38 min). Leg uit waarom dit filmpje voor veel misverstanden in het Westen zorgde. Noem minstens drie zaken die niet kloppen. Wat vind je van de opmerking van de maker onder het filmpje dat hij niet 100% zeker is van zijn zaak? 

  2. Wat zijn de vijf grote misverstanden over ‘het sociaal kredietsysteem’ in het Westen? Lees hiervoor dit artikel , noem de vijf misverstanden en geef van elk een uitleg in een paar zinnen.

Westerse of Chinese bril?

 

Vertrouwen en eerlijkheid (bron: Whatsonweibo)

Door een westerse bril bekeken lijken die verschillende puntensystemen misschien vreemd. Maar wat vinden de Chinezen zelf? Voordat we oordelen moeten we bedenken dat China een andere maatschappij heeft dan de onze. Wij voelen ons beschermd door ons rechtssysteem dat in principe opkomt voor het individu. In China is dat anders. Ook hebben wij een fijnmazig controlesysteem: ons voedsel, de bouw, het onderwijs, medicijnen, wat niet, wordt door onafhankelijke instanties gecontroleerd, en wanneer iets niet in orde is, volgen er sancties. In China heb je deze checks and balances niet: voor de wet is alles goed geregeld, maar de werkelijkheid laat de wensen over. Denk maar aan het babypoedermelk schandaal in 2008, toen zeker duizend baby’s ziek werden en twee baby’s stierven (een bedrijf had melamine in de babypoedermelk gedaan). Nog steeds worden veel voedingsmiddelen uit China niet echt vertrouwd en heeft men bepaalde voedingsmiddelen (zoals babypoedermelk) liever uit het buitenland, als men dat kan betalen. In dit licht bezien is het niet gek dat mensen snakken naar vertrouwen en het toejuichen als de overheid maatregelen neemt om het ‘slechte mensen en bedrijven’ moeilijk te maken. Hier zit ook een cultureel verschil. In China vertrouw je iemand die je goed kent en zeker je familie. Je doet zaken met vrienden, niet met vreemden. In Nederland vertrouw je mensen, tot het tegendeel bewezen is. Dat heeft ook te maken met de verschillende juridische systemen. Mensen in China vinden een sociaal managementsysteem goed, want het zorgt voor orde en harmonie in de maatschappij. Dat je opeens kunt oversteken op een zebrapad in plaats van van je sokken gereden te worden, is een prettige bijkomstigheid…… 

Gezichtsherkenning: Alibaba‘s smile to pay’ (bron: Getty Images)

Vraag

8. Debatteer over de volgende stelling: In Nederland moeten we net als in China op verschillende plekken ingesteld is, ook een puntensysteem invoeren. Gebruik bijvoorbeeld deze handige site van Schooldebatteren.nl met tijdsklok om het debat te leiden.

9. Bekijk en beluister op What’s on Weibo the social credit system song. Wat vind je van dit knap staaltje van overheidspropaganda?

Gezichtsherkenning
In heel China is ook de technologie rondom gezichtsherkenning aan een enorme opmars bezig. Nu al kun je met je gezicht op verschillende plekken betalen en inchecken in sommige hotels. Volgens de overheid zou het systeem ook de rechten en belangen van burgers beschermen, bijvoorbeeld tegen (online) oplichters. De politie geeft aan dat er op deze manier al veel misdaden zijn opgelost. Dat lijkt natuurlijk handig, maar het nadeel is dat de overheid de mogelijkheid heeft om iedereen nog veel meer te controleren.

Vanaf december 2019 is de nieuwe regel ingegaan dat iedereen die in China een nieuwe simkaart wil, zijn gezicht moet laten scannen. Dit moet volgens de Chinese overheid online fraude en identiteitsdiefstal tegengaan. De nieuwe maatregel zal het nog moeilijker te maken om kritische informatie te verspreiden in China. Elk account op sociale media is gelinkt aan een telefoonnummer, en dus is het niet moeilijk meer te achterhalen wie dat is. Burgers die kritiek hebben, kunnen zo makkelijker worden opgespoord.

Opdracht Documentaire

Bekijk de documentaire De plannen van Xi van Ruben Terlou (Door het Hart van China, aflevering 7)

  • Wat is je het meest bijgebleven van de documentaire? Waarom?
  • Kies aan de hand van de documentaire een onderwerp dat te maken heeft met technologie in China. Zoek drie bronnen uit op het internet die gaan over jouw gekozen onderwerp. Dit mogen allerlei soorten bronnen zijn: blogs, nieuwssites, Nederlandse of juist niet-Nederlandse websites. Beantwoord de volgende vragen over deze bronnen. Waar komt deze bron vandaan? Wat staat er over geschreven? Wat is de mening van de schrijver van het artikel? Vergelijk jouw antwoorden met de antwoorden van jouw klasgenoten. Wat kunnen jullie zeggen over de artikelen die jullie hebben? Zijn deze overwegend positief, negatief of neutraal? Zijn er verschillen in de soort artikelen die jullie hebben gevonden? Hoe komt dat?

Opdracht China in 2030

Hoe ziet China in 2030 eruit? Zoek op internet op het gebied van technologie naar één voorbeeld en werk verder uit hoe dit product/ systeem er in 2030 uit zou kunnen zien. Schrijf hierover een blog van 400 woorden en verwerk daarin de volgende punten.

  • Geef een omschrijving van wat het is en hoe het functioneert anno 2030. Wat is het en waar wordt het voor gebruikt?
  • Geef aan wat de ontwikkeling van het product/ systeem is geweest vanaf 2020.
  • Omschrijf de voor- en nadelen van het product/ systeem. Hebben we in Nederland een soortgelijk iets? En hoe werkt het hier?

Opdracht sociaal managementsysteem in de klas

De docent geeft de klas vijf grote chocoladerepen. Per groepje maken jullie een eigen plan waarbij de chocoladerepen – die niet in stukjes mogen worden gebroken – worden verdeeld. Maak een eigen sociaal managementsysteem met regels waarbij duidelijk wordt wie een chocoladereep krijgt en waarom. Waarop wordt dit gebaseerd? Vergelijk jullie zelfontworpen systeem met andere groepjes. Wat valt op?

Literatuur tip

De vette jaren van Chan Koonchung is een huiveringwekkende roman met een verhaal dat in de nabije toekomst in China speelt. Het collectieve geheugen is gewist en iedereen voelt zich voortdurend gelukkig.

 

Verder lezen

  • e-books China Talk 1-5 van Ed Sander, artikelen over digitaal China,
  • SupChina van Jeremy Goldkorn, nieuwsbrief en website over tal van onderwerpen, o.a. technologie,
  • NRC 27 en 28 april 2019, Economiekatern, China: nu ineens een bedreiging?

Verder kijken

  • De plannen van Xi van Ruben Terlou (Door het Hart van China, aflevering 7)
  • 10 Craziest Engineering projects in China (filmpje uit 2016 – toch verbazingwekkend!)