China na 1978

China’s economische opkomst begint voorzichtig in 1978. Na de tumultueuze jaren van de Culturele Revolutie, waarin China vooral naar binnen gekeerd was en waarin de economie maar niet groeide, wordt de deur naar buitenlandse investeringen op een kiertje opengezet. Deng Xiaoping is de man die dat aandurft. 

Leerdoelen

  • Je kunt met argumenten uitleggen waarom 1978 een keerpunt is in de moderne Chinese geschiedenis.
  •  Je kunt de belangrijkste economische veranderingen in de jaren 80 en 90 noemen.
  •  Je begrijpt de achtergrond van de demonstraties op het Tiananmenplein in 1989.
  •  Je kunt uitleggen waarom de Olympische Spelen in 2008 zo belangrijk waren voor China.
  •  Je begrijpt de speciale positie van Hongkong en wat ‘één land, twee systemen’ inhoudt.
  •  Je kunt uitleggen waarom Xi Jinping spreekt over de Wederopstanding van China en wat zijn visie is voor China in 2049.
'Hallo Xiaoping' spandoek met informele begroeting van Deng Xiaoping eind jaren 70

Mao Zedong had op zijn sterfbed in 1976 Hua Guofeng aangewezen als opvolger, maar een groep binnen de Communistische Partij onder leiding van Deng Xiaoping schuift hem in 1978 opzij. Het enige feit waarmee Hua Guofeng in de geschiedenisboekjes wordt vermeld, is dat hij de zogenaamde ‘Bende van Vier’ oprolde, waarvan ook de echtgenote van Mao Zedong lid was. Die groep wilde de macht overnemen na de dood van Mao, maar met behulp van de legertop wist Hua de groep te arresteren.

Deng is een pragmatische man. Een van zijn meest beroemde uitspraken luidt: ‘Het maakt niet uit of de kat zwart of wit is, als hij maar muizen vangt.’ En China kan wel een flinke dosis pragmatisme gebruiken na decennia van politieke campagnes, waarin absolute trouw aan de leider belangrijker was dan het produceren van voedsel. Het is nu vooral belangrijk dat de mensen eindelijk geen honger meer lijden en ook op andere fronten een beter leven krijgen.

Op 1 januari 1979 bezegelen China en de Verenigde Staten hun diplomatieke betrekkingen. In diezelfde maand brengt Deng Xiaoping, als eerste Chinese communistische leider, een officieel bezoek aan het Amerikaanse Witte Huis. Zijn 9-daagse rondreis in de VS kan worden gezien als het beginpunt van snelgroeiende handelscontacten tussen China en het Westen.

Deng Xiaoping legt de Open Deur politiek uit (in Shenzhen museum, foto: Ardi Bouwers)

Speciale economische zones
In 1979 wordt het vissersdorp Shenzhen, vlak over de grens bij Hongkong, aangewezen als Speciale Economische Zone (SEZ). Daar begon een, voor het naar binnen gekeerde China, zeer gewaagd experiment om buitenlandse investeringen aan te trekken. Als de deur voor buitenlands kapitaal eenmaal op een kier is geopend, gaan de ontwikkelingen razendsnel (zie ook Ruben Terlou’s Fabriek van de wereld, bij Verder kijken). Er wordt een Joint Venture wet geschreven, om internationale zakenlieden ervan te overtuigen dat hun investeringen in Chinese fabrieken veilig zijn en de eerste fabrieken die spijkerbroeken en sportschoenen voor de Amerikaanse markt gaan produceren, worden feestelijk geopend.

Het motto van Shenzhen: 'Time is money, efficiency is life' (foto: Ardi Bouwers

Sommigen mensen noemen Deng Xiaoping de ‘architect van de Chinese hervormingen’. Onder hem verandert het communistische systeem in ‘socialisme met Chinese karakteristieken’. Dat betekent dat elementen van het (kapitalistische) markteconomische denken worden overgenomen, om zo de economie beter te laten functioneren. Na Shenzhen volgen er meer Speciale Economische Zones in het zuiden van China, met veel meer vrijheid om fabrieken op te zetten dan in de rest van het land. Daarbij wordt een belangrijk principe van het socialisme (iedereen is gelijk) tijdelijk opzij gezet. In de opvatting van Deng Xiaoping is het toegestaan dat sommige mensen eerder rijk worden dan anderen. In 1984 worden ook grote noordelijke steden als Shanghai en Tianjin toegevoegd aan de lijst met SEZ’s.

Vier moderniseringen

China moet omgebouwd worden van een starre, slecht functionerende planeconomie naar een veel flexibeler systeem. Deng richt zijn aandacht op vier terreinen waar China hoognodig veranderingen moet doorvoeren. Dat wordt de politiek van de ‘Vier Moderniseringen’. De landbouw, de industrie, defensie en de wetenschap, allemaal moeten ze hoognodig gemoderniseerd worden.

  • Op het platteland worden de inefficiënte communes afgeschaft. Het zogenaamde ‘Verantwoordelijkheidssysteem’ wordt ingevoerd in de landbouw, waarbij boeren een vastgestelde hoeveelheid gewassen moeten verbouwen, maar daarnaast ook tegen marktprijzen andere gewassen mogen aanbieden. Eindelijk worden ze betaald op basis van wat ze presteren. Dat leidt tot grote toename van de voedselproductie en tot de opkomst van kleinschalige industrie op het platteland.
  • Ook in de industrie wordt een systeem ingevoerd met stukloon en bonussen, waardoor mensen die harder werken ook meer verdienen. Verder worden privé- bedrijven toegestaan, waardoor de productie explosief groeit en plotseling allerlei nieuwe producten op de markt komen. In de winkels is eindelijk meer keus. In plaats van alleen blauwe, groene en grijze kleding, kan je nu kiezen uit kleurige overhemden en spijkerbroeken. Overal in de steden schieten kleine restaurantjes, kapsalons en sportscholen als paddenstoelen uit de grond.
  • Deng heeft ook aandacht voor defensie. Het grootste leger van de wereld (qua hoeveelheid manschappen), moet inkrimpen, professionaliseren en vooral ook moderniseren. Een gevolg van de Open Deur politiek is dat het makkelijker wordt voor China om wapens te kopen in westerse landen.
  • Wetenschap en technologie vormt het sluitstuk van de Vier Moderniseringen. Universiteiten waren gesloten geweest in de tijd van de Culturele Revolutie. Onder Deng Xiaoping worden kennis en expertise weer gewaardeerd. Intellectuelen worden gerehabiliteerd. Deng had zelf in de jaren ’30 van de vorige eeuw in Frankrijk gestudeerd en wist hoe belangrijk het was om te leren van de rest van de wereld. Het onderwijs wordt nieuw leven ingeblazen en studenten konden weer gaan studeren, eerst vooral in China zelf, daarna ook in Amerika en Europa.

De belangrijkste reden om al die moderniseringen door te voeren, is niet om van China een kloon van het westen te maken, maar om de Volksrepubliek China zelf rijk en sterk (富强, fùqiáng) te laten worden. De volgende vier basisprincipes worden genoemd in de Chinese grondwet:

  1. China staat onder leiding van de Chinese Communistische Partij
  2. Het Marxisme-Leninisme-Mao Zedong-denken is de leidende ideologie
  3. China aanvaardt de ‘democratische dictatuur van het volk’
  4. Het socialisme is het ontwikkelingsmodel.

Het systeem dat de Chinese leiders nastreven verschilt dus fundamenteel van de westerse, liberale democratie.

Opdracht

Zoek op wat het Verantwoordelijkheidssysteem (Household Responsibility System, 家庭联产承包责任制, jiātíng liánchǎn chéngbāo zérènzhì) inhoudt. Beschrijf de verschillen van het leven van een Chinese boerenfamilie vóór de invoering van het systeem (wonend in een commune) en na de invoering (250 woorden).

Oordeel over Mao Zedong
Mao was decennialang verheerlijkt als de Grote Roerganger van China, maar na zijn dood voerde Deng Xiaoping talloze ingrijpende veranderingen door. Niet verbazingwekkend dus dat de vraag opkwam hoe Mao Zedong’s historische rol beoordeeld moest worden. In 1981 stelt de Chinese Communistische Partij op het zesde partijplenum officieel vast dat de Culturele Revolutie een ramp was geweest voor China en dat Mao voor 70% goede dingen had gedaan en voor 30% fouten had gemaakt. Die fouten vonden volgens dit oordeel vooral plaats tijdens de Culturele Revolutie, dus aan het eind van zijn leven. Daarmee blijft Mao’s naam gehandhaafd in de grondwet en de historie van de CCP en blijft de Chinese politieke ideologie gestoeld op het Marxisme-Leninisme-Mao Zedong-denken.

Offergaven aan Mao en een Mao-show in het jaar 2010 (foto’s: G.Tates)

Vraag

  1. Ondanks de vaststelling dat Mao fouten had gemaakt, wordt hij in China door sommige mensen als een god vereerd. Bij een Mao-show in een restaurant worden gezamenlijk liedjes gezongen uit de tijd van Mao, en wordt zijn lievelingseten geserveerd. Waarom denk je dat Mao kennelijk nog steeds populair is bij sommigen? Denk hierbij aan de uitspraak: ‘Vroeger waren we allemaal arm, nu zijn er grote verschillen’ en lees onderstaande paragraaf.  

Armoedebestrijding
Als de deur van China in 1978 op een kier open wordt gezet, is driekwart van de Chinese plattelandsbevolking nog uitgesproken arm. Het verhogen van de levensstandaard is dus een belangrijk doel van alle politieke en economische hervormingen van de jaren ’80 en ’90 van de vorige eeuw. Veel mensen trekken van het straatarme platteland naar de steden in de kustgebieden, om werk te zoeken in de fabrieken daar (zie ook: Migratie). Daarnaast worden wetten en regels veranderd om het mogelijk te maken om privéondernemingen te starten en (binnenlandse en buitenlandse) investeringen te verkrijgen. Daardoor stijgt de arbeidsproductiviteit in China en daarmee de welvaart voor grote groepen mensen. Tegelijkertijd neemt ook de ongelijkheid toe tussen stad en platteland, kustprovincies en binnenland en tussen arme en rijke mensen. Door de snelle veranderingen in China ontstaat er ook een grote generatiekloof tussen de mensen die ‘bitterheid hadden gegeten’ tijdens de Grote Sprong Voorwaarts en de Culturele Revolutie en de mensen die na 1978 zijn geboren en de welvaart in China alleen maar hebben zien verbeteren.

De Vier Moderniseringen, het ontmantelen van de landbouwcommunes, het opzetten van het Verantwoordelijkheidssysteem op het platteland en in de fabrieken, al die maatregelen zijn niet alleen gericht op economische hervormingen, maar ook op het bevorderen van politieke stabiliteit. Maar midden jaren 80 stokt de groei. De groei op het platteland neemt af en de grote staatsbedrijven dragen steeds minder bij aan de economie en hebben grote moeite in te spelen op de vraag van consumenten. Ze waren gewend om te produceren wat hen opgedragen werd en hielden zich niet bezig met wat mensen nodig hadden of wilden.

Vooral jongeren zijn niet meer tevreden met de saaie middelmaat. Zij willen geen blauwe, groene en grijze kleren kopen waar hun ouders allemaal in lopen, maar kleding die aansluit bij hun persoonlijke smaak, met felle kleuren en moderne patronen of spijkerbroeken. Doordat ze meer te horen krijgen over het leven in het westen, willen zij ook naar andere muziek luisteren, bij voorkeur op zo’n moderne draagbare cassetterecorder die westerse studenten in China meenemen. Er ontstaat een muziekscene, met een rockster als Cui Jian. Jonge dichters als Bei Dao en Duoduo schrijven over persoonlijke twijfels in plaats van over de verworvenheden van de Chinese staat.

Demonstraties op het Tiananmenplein
Langzaamaan groeit er maatschappelijke onrust en vanaf 1986 zijn er af en toe demonstraties, voornamelijk van studenten. Veel mensen beginnen zich zorgen te maken over inflatie (waardoor ze minder konden kopen met hun inkomen) en over corruptie. Daarnaast spreken een paar mensen zich heel voorzichtig uit over politieke zaken zoals gebrek aan democratie. Ook in de top van de CCP rommelt het. De hervormingsgezinde premier Hu Yaobang wordt vervangen door de conservatieve Li Peng. Als Hu Yaobang in april 1989 sterft, verandert een rouwprocessie voor hem in een grote demonstratie. Dat is het begin van bijna drie maanden van protesten op het Tiananmenplein (het Plein van de Hemelse Vrede) in Beijing. In mei brengt de leider van de communistische Sovjet-Unie, Mikhail Gorbachov, een bezoek aan Beijing. Het bezoek moet de hernieuwde vriendschappelijke relaties tussen de twee grote communistische staten bezegelen. Door de steeds aanzwellende demonstraties op Tiananmen vindt er maar een kleine welkomst ceremonie plaats voor Gorbachov. In zijn eigen land had Gorbachov politieke hervormingen doorgevoerd. De studenten op het plein begroetten hem als Mister Democracy, refererend aan de historische studentenprotesten van 4 mei 1919.

Demonstratie op het Tiananmenplein in 1989 (via Reddit History)

Wekenlang heerst er een uitgelaten stemming op het Plein van de Hemelse Vrede. Wat in april begint als een voorzichtige rouwbetuiging mondt uit in langdurige protesten, waarbij studenten, intellectuelen en vakbondsleiders toespraken houden over hoe zij de toekomst van China zien, felle discussies worden gevoerd, dagjesmensen komen kijken wat er aan de hand is, tenten worden opgezet om te overnachten en er wordt gedanst op straat. Als subtiele vorm van protest worden flesjes gebroken: de Chinese term voor klein flesje is xiaoping en klinkt hetzelfde als de naam van Deng Xiaoping.

Tiananmen protesten, voorjaar 1989 (bron: Amnesty International)

Later, als blijkt dat de autoriteiten de eisen van de demonstranten niet willen inwilligen, wordt de sfeer grimmiger. Eind mei wordt de staat van beleg afgekondigd. In de nacht van 3 op 4 juni rijden tanks de stad binnen en worden de protesten met geweld neergeslagen. Als de zwaarbewapende troepen het Tiananmenplein bereiken en het vuur openen zijn er nog een paar duizend demonstranten op het plein. Volgens de Chinese regering worden er 241 mensen gedood (inclusief soldaten) en zijn er 7.000 gewonden. Andere bronnen spreken van honderden, mogelijk duizenden, slachtoffers. Amnesty International concludeert dat we het echte aantal doden van die nacht nooit zullen weten.

Opdracht Tank man

Een iconisch beeld van de gebeurtenissen op 4 juni 1989 is de man met een plastic tas voor een tank. Zoek een video met deze ‘tank man’ (Google ‘Tank man China’) en beschrijf wat er gebeurt.

Het jaar 1989
In het jaar 1989 vinden grote veranderingen plaats in de wereld. Mensen in verschillende communistische landen eisen meer bewegingsvrijheid. Vanaf het voorjaar komen er gaten in het zogenaamde IJzeren Gordijn tussen Oost- en West-Europa. In november valt uiteindelijk de Berlijnse Muur.

De protesten in Beijing en honderden andere Chinese steden vanaf april 1989 baren de Chinese leiders grote zorgen, ook omdat naast studenten ook andere groepen zich aansluiten bij de demonstraties: eerst docenten en journalisten, daarna ook artsen, ambtenaren, arbeiders en boeren. Zelfs een paar politie- en legerofficieren komen hun steun betuigen. De Chinese autoriteiten reageren de eerste weken met een mix van verzoenende en strenge maatregelen. Dat illustreert de verdeeldheid die heerste aan de top. Uiteindelijk wint de angst voor complete anarchie het en nemen de leiders in Beijing – met de steun van de leider achter de schermen Deng Xiaoping – het besluit dat de demonstraties moeten worden gestopt, indien nodig met de inzet van het leger.

Reis naar het zuiden

Propagandaposter over Deng's reis naar Shenzhen (bron: Chineseposters.net, Landsberger collection)

Het neerslaan van de protesten brengt een schok teweeg in Europa en Amerika. China dreigt weer geïsoleerd te raken en de leiders zoeken naar mogelijkheden om de economie te laten groeien, om zo de bevolking tevreden te houden. Op allerlei manieren worden impulsen gegeven. De kustprovincies moeten ontwikkeld worden, naar voorbeeld van de Speciale Economische Zones zoals Shenzhen. In 1990 wordt de Beurs van Shanghai geopend. Op de vraag of dat niet een typisch kapitalistisch instituut is, antwoordt China dat zij een systeem hebben van ‘Socialisme met Chinese karakteristieken’ en dat elementen uit het kapitalisme daar goed in passen.

Om te laten zien dat het menens is met deze nieuwe fase van hervormingen, reist de oude leider Deng Xiaoping (inmiddels met pensioen) begin 1992 persoonlijk naar het zuiden van China. Naar verluidt doet hij dan beroemde uitspraken als “Het is glorieus om rijk te worden” en “[De Shenzhen autoriteiten] moeten durven experimenteren en zich niet gedragen als een vrouw met gebonden voeten.” Met deze historische reis beslecht Deng de interne strijd binnen het Politburo van de CCP en krijgt het beleid van ‘Hervormen en Openen’ een enorme impuls. Nu kunnen ook talloze steden in de kustgebieden hun deuren openen voor buitenlandse investeringen en zo de economie aanjagen.

Vraag

  1. Waarom was het begin jaren 90 bijzonder dat Deng Xiaoping sterk voor economische hervormingen pleitte en minder nadruk legde op politieke argumenten?

Opdracht Socialisme met Chinese karakteristieken

Beschrijf in 200 woorden wat de kenmerken zijn van de Chinese ‘socialistische markteconomie’ en wat de verschillen zijn met de westerse ‘kapitalistische markteconomieën’.

Hongkong: één land, twee systemen

Propagandaposter van Hongkong's terugkeer, één land, twee systemen (bron: chineseposters.net, Landsberger collection)

Op 1 juli 1997 wordt Hongkong door de Britse koloniale autoriteiten formeel overgedragen aan China. Afspraak is dat Hongkong nog 50 jaar zijn eigen politieke en rechtssysteem kan behouden, dus tot 2049. Tot die tijd geldt de Basic Law, een soort mini-grondwet, die Hongkong veel autonomie geeft. Dat is ook in het belang van China, omdat de internationale zakenwereld vertrouwen heeft in het rechtssysteem van Hongkong en de stadstaat gebruikt als springplank voor China. Het idee is dat Hongkong en China in die 50 jaar wel naar elkaar toe zullen groeien.

Beijing probeert een aantal keer veiligheidswetten aangenomen te krijgen in het Hongkongse parlement, zodat het meer invloed kan uitoefenen op zaken van nationale veiligheid. Maar eerst in 2003, dan in 2014 en weer in 2019, gaan honderdduizenden mensen de straat op om daartegen te protesteren. Uiteindelijk wordt er overhaast een Nationale Veiligheidswet opgesteld, die na een snelle procedure (zonder de bevolking van Hongkong te raadplegen) per 1 juli 2020 van kracht wordt. Dat betekent in feite na 23 jaar, in plaats van de beloofde 50 jaar, het einde van ‘één land, twee systemen’. De Chinese regering benoemt eigen mensen in Hongkong, die met de nieuwe wet in de hand ook vergaande bevoegdheden hebben om politieke dissidenten en anders­denkenden aan te pakken.

Vragen

  1. De protesten van 2014 worden ook wel de ‘paraplu protesten’ genoemd. Waarom?
  2. Welke leuzen werden gebruikt bij de protesten in 2019-20? Noem er drie.
  3. Bij de protesten van 2019-20 werden ‘Lennon walls’ opgericht. Wat zijn dat?
  4. Wat is de kritiek van westerse landen op die Nationale Veiligheidswet van 2020? Noem minstens drie argumenten.

Opdracht Hongkong

Demonstranten ontwikkelen hun eigen woord- en beeldtaal. Zoek drie posters of kunstwerken die tijdens de protesten zijn gemaakt. Beschrijf de details en leg de betekenis uit (200 woorden).

Olympische spelen

Beijing 2008: Atleet Li Ning steekt de Olympische vlam aan (bron: Xinhua)

In 2008 mag Beijing eindelijk de Olympische Spelen organiseren, nadat het in het jaar 2000 net niet lukte. Voor het nieuwe, snelgroeiende, zelfbewuste China is dit de eerste keer dat het zich presenteert aan de hele wereld. Internationaal bekende architecten ontwerpen het Vogelnest stadion en de Waterkubus voor de zwemwedstrijden. De beroemde filmregisseur Zhang Yimou mag de openingsceremonie regisseren. De openingsceremonie begint op 8 augustus (de achtste maand) om 8 minuten over 8. Zoveel achten moeten wel geluk brengen.

Dit is het moment om te laten zien wat China allemaal kan. De spetterende openingsshow wordt perfect uitgevoerd. Ook de sportmannen en –vrouwen presteren in de dagen die volgen uitstekend. China heeft nog nooit zoveel medailles gehaald. Talloze vrijwilligers helpen om alles rondom de Spelen gladjes te laten verlopen. Er wordt zelfs gefluisterd dat het gras groen werd gespoten om een goede indruk te maken.

Opdracht Olympische Spelen

Bekijk via YouTube de openingsshow van de Olympische Spelen in Beijing. De volledige show duurt ruim 4 uur en is hier te zien. Kijk vanaf 22’ tot 50’. In de show wordt van alles gepresenteerd waar China trots op is. Maak een lijst van tien onderwerpen die de revue passeren en leg uit waarom die belangrijk zijn voor China en de Chinese cultuur (250 woorden). Je ziet bijvoorbeeld het maken van papier, China is daar trots op omdat dat een van de vier Chinese uitvindingen.

In 2012 wordt Xi Jinping de nieuwe leider van de Chinese Communistische Partij. In 2013 wordt Xi ook nog benoemd tot president van de Volksrepubliek China. Weinig mensen kennen deze ‘nieuwe keizer’ van China. China maakt zich op om een rol te spelen als wereldmacht. Xi Jinping wil niet dat China wordt omschreven als new kid on the block, als nieuwe macht. Nee, China is vele honderden jaren de grootste economie van de wereld geweest, dus het is logischer om te spreken van de ‘grote wederopstanding van China’ (in het Engels: ‘the great rejuvenation of the Chinese nation’, 中华民族的伟大复兴, Zhōnghuá mínzú de wěidà fùxīng). Xi Jinping formuleert zijn ‘Chinese Droom’ om invulling te geven aan zijn visioen voor een sterk en krachtig China, op politiek en economisch gebied

Tijgers en vliegen bestrijden (bron: China Daily)

Een van de eerste dingen die Xi Jinping als nieuwe leider van China aanpakt is de corruptie. Daarbij pakt hij zowel de ‘tijgers’ (hoge partijbazen, ministers en nationale ambtenaren) aan als ‘vliegen’ (eenvoudige lokale ambtenaren die zich bijvoorbeeld laten betalen voor het verlenen van vergunningen). Veel gewone Chinezen, die zich ergeren aan corrupte ambtenaren en partijleden, zijn blij met de campagne. Zo wordt ‘broer Horloge’ opgepakt, die iedere keer met een ander horloge in de krant staat (en een lage ambtenaar heeft natuurlijk geen geld voor al die Rolex horloges). De omzet van luxe horloges, peperdure Maotai (Chinese sterke drank) en andere luxegoederen keldert in het eerste jaar van de anti-corruptie campagne, maar krabbelt later weer op. Voor Xi Jinping is het belangrijk dat de Partij het goede voorbeeld geeft. Alleen dan blijft de bevolking de Chinese Communistische Partij steunen.

Een andere manier om steun te krijgen van de bevolking is om gevoelens van trots te stimuleren. China toont zich onder Xi Jinping steeds zelfbewuster en veel Chinezen kunnen dat waarderen. In de media, op sociale media en ook op straat geven Chinese mensen blijk van nationalistische gevoelens. Als er conflicten zijn met bijvoorbeeld buurlanden als Zuid-Korea of Japan, dan zijn Chinese consumenten bereid producten uit die landen te boycotten. Waar reclames voor bijvoorbeeld schoonheidsproducten vaak westerse modellen gebruikten, zijn het nu Chinese influencers die producten aanprijzen. Ook de filmindustrie ziet een opleving van nationalisme en patriottisme. Een film als Wolf Warrior (een soort Chinese Rambo) is in 2015 de grootste kaskraker in Chinese bioscopen.

De tegenstellingen binnen China nemen echter toe. Er is sprake van een kloof tussen generaties, tussen stad en platteland en tussen arm en rijk. “De jeugd van tegenwoordig heeft nooit een echt zwaar leven gehad,” zeggen veel mensen die de Culturele Revolutie nog meegemaakt hebben. En als gevolg van de snelle economische groei (die nu aan het afvlakken is), telt China inmiddels veel superrijke mensen. Het land heeft de meeste miljardairs na de VS en die zijn in China vaak jonger dan 45 jaar. Die groeiende verschillen maken dat er veel minder sociale cohesie is dan in het verleden. Reden voor Xi Jinping om eenheid te willen kweken, bijvoorbeeld door gevoelens van nationale trots bij iedere Chinees te voeden.

De Nieuwe Zijderoute
Xi Jinping ziet in 2013, tijdens een bezoek aan Kazakhstan en Indonesië, dat China een nieuwe centrale rol kan spelen. Geïnspireerd door de oude Zijderoute, die Azië en Europa verbond, start hij de Nieuwe Zijderoute, ook wel bekend als de Belt and Road Initiative (BRI). Als een parelsnoer kan China havens aaneenrijgen en spoorwegen bouwen, om zo Azië te verbinden met Europa. China zegt daarbij te streven naar ‘win-win situaties’, dus voordelen voor alle partijen. Het liefst doet China direct zaken met een ander land. Zo zijn er vriendschappelijke banden opgebouwd met bijvoorbeeld Hongarije, Griekenland en Italië. De Europese Unie maakt zich zorgen dat de lidstaten daardoor uit elkaar kunnen worden gespeeld.

De Nieuwe Zijderoute (bron: Xinhua)

Made in China 2025
Xi Jinping heeft nog een ander visioen voor China. In 2015 maakt hij het plan Made in China 2025 bekend. Doel daarvan is om China om te vormen van ‘fabriek van de wereld’ tot de producent van technologisch hoogstaande producten en diensten. Inmiddels zijn er al grote stappen gezet op weg naar dat doel. Maar daar blijft het niet bij. China wil ook wereldleider worden op het gebied van Kunstmatige Intelligentie (Artificial Intelligence of AI in het Engels) in 2030. En in 2049, als de Volksrepubliek China 100 jaar bestaat, moet het land een leidende macht in de wereld zijn. Intussen zijn er sterk toenemende spanningen tussen de Verenigde Staten en China (de ruling power en de rising power), die zich ontwikkelt van een handelsoorlog tot een technologie-oorlog en misschien wel tot een nieuw ‘koude oorlog’. De komende jaren zullen we zien of China, onder leiding van Xi Jinping en zijn opvolgers, die lange termijn doelen zal bereiken.

Opdracht China2025

Onderzoek wat de inhoud is van de China2025 plannen. Beschrijf in 200 woorden wat inmiddels is bereikt en waar nog aan gewerkt moet worden.

Opdracht China nu

Beschrijf in 250 woorden wat de belangrijkste verschillen zijn tussen Deng Xiaoping en Xi Jinping. Denk daarbij aan politieke en economische factoren en aan hun toekomstvisie voor China.
Zoek er foto’s bij die de situatie in de 80-er jaren en nu vergelijkt (er zijn zelfs foto’s die op precies dezelfde plek genomen zijn 30 jaar geleden en nu, bijvoorbeeld van de skyline van Shanghai Pudong).

Literatuur tips

  • Xinran, Koop de hemel voor mij (mooi tijdbeeld sinds 1978 en de veranderingen, onder andere over de één-kind-politiek)
  • Xinran, Verborgen stemmen (aangrijpende verhalen van vrouwen)
  • Yu Hua (2018), Flesjes knallen (verhalen over de worstelende samenleving van de laatste tien jaar)

Verder lezen

Verder kijken

  • De fabriek van de wereld, aflevering 6 van Ruben Terlou’s Door het hart van China (VPRO)
  • Feng Xiaogang (2016), I am not Madame Bovary, met Fan Bingbing
  • Films van regisseur Jia Zhangke geven een goed beeld van het huidige China, bijvoorbeeld The World (2004), Still Life (2006), A touch of Sin (2013), Mountains may depart (2015) en Ash is the purest White (2018)
  • Lou Ye (2008), Summer Palace
  • Wolf Warrior, actiefilm uit 2015 over Chinese commando’s in Afrika