De Chinese Communistische partij

Waarom zouden wij iets moeten weten over een politieke partij in China? Het simpele antwoord is: omdat de Chinese Communistische Partij enorme invloed heeft op het dagelijks leven van alle Chinezen. De partij is niet alleen belangrijk in politiek opzicht, maar neemt ook alle belangrijke beslissingen in de economie, de rechtspraak en zelfs in het sociale leven van Chinese burgers.

Print opdrachten
ChineesCultuurplein-illustratie-Politiek&Economie-Victorgrafischontwerp

Leerdoelen

  • Je kunt de vroege jaren van de Chinese Communistische Partij en de Volksrepubliek China beschrijven aan de hand van een aantal massa-campagnes.
  • Je kunt uitleggen wat de macht van de partij is ten opzichte van staatsorganen aan de hand van de posities van Xi Jinping.
  • Je kunt uitleggen hoe groot de invloed is van de Chinese Communistische Partij is.
  • Je kunt met argumenten duidelijk maken wat de voor- en nadelen zijn van het Chinese politieke systeem.
  • Je kunt de belangrijkste gebeurtenissen noemen uit de recente Chinese geschiedenis, die genoemd worden in de grondwet.
  • Je kunt uitleggen wat de invloed van Verenigd Front organisaties is buiten China.

Ontstaan van de partij
De oprichtingsvergadering van de Chinese Communistische Partij (CCP; 中国共产党 – Zhōngguó gòngchǎndǎng) vond plaats op 23 juli 1921 in Shanghai. Op exact die plek, in de Franse wijk van Shanghai, is nu een museum gevestigd. Daar zie je de leiders van de communistische beweging bijna levensecht zitten vergaderen, met de jonge Mao Zedong als middelpunt.

Mao Zedong (in oude geschiedenisboeken wordt zijn naam als Mao Tse-tung geschreven) was toen nog een volslagen onbekende man. Hij had wat stakingen georganiseerd in een provinciehoofdstad en nam deel aan Marxistische studiegroepen. Samen met twaalf andere mannen nam hij deel aan de oprichtingsvergadering. Ook de Nederlandse revolutionair Henk Sneevliet woonde die allereerste vergadering bij. De communisten in de Sovjet-Unie hadden hem gestuurd om de revolutie ook in Azië helpen te verspreiden.

Beeld van het eerste partijcongres in 1921 in Shanghai (foto: Ardi Bouwers).

‘Zieke man van Azië’
China was op dat moment uiterst zwak. Een bijnaam van het land luidde in die tijd: ‘de zieke man van Azië’. Het oude, machtige keizerrijk was tien jaar eerder ingestort en zowel Japan als westerse koloniale mogendheden probeerden invloed en macht te krijgen.

De net opgerichte CCP besloot zich te vooral richten op de analfabete, arme en landloze boeren. Die enorm grote groep zou de communistische revolutie kunnen steunen, was de gedachte. In China was er nog geen grote arbeidersklasse ontstaan die een communistische revolutie zou kunnen helpen ontketenen.

Vanaf 1935 werd Mao Zedong de leider van de partij. Op 1 oktober 1949 riep Mao de Volksrepubliek China uit. China moest een communistische staat worden, met een sterke centrale leiding.

Vragen

  1. Beschrijf de rol van Mao Zedong bij de oprichting van de partij.
  2. Welke rol speelde de Nederlander Henk Sneevliet rond de oprichting van de CCP?
  3. Wat is de vlag van de Volksrepubliek China? En wat is de vlag van de Republiek China?

Marxisme-leninisme-Mao Zedong-denken
Propagandaposter met arbeiders, boeren en soldaten (工农兵, gōngnóngbīng en het Rode Boekje) Mao Zedong had veel geleerd van de ervaringen van de Communistische Partij in de Sovjet-Unie, die zich baseerde op het marxisme-leninisme. De sterke hand die Stalin voerde gold als lichtend voorbeeld. Toch zag Mao dat er grote verschillen waren tussen beide landen. In de Sovjet-Unie was inmiddels een arbeidersklasse ontstaan, die het voortouw kon nemen in de revolutie. China was vooral een agrarische samenleving. Het land had nog niet veel industrie. Mao besloot dat de straatarme boeren een voortrekkersrol moesten krijgen. Omdat Mao daarmee de uitgangspunten voor een communistische revolutie fundamenteel aanpaste, spreekt de Chinese grondwet van marxisme-leninisme-Mao Zedong-denken.

Eén van de eerste campagnes van de kersverse Volksrepubliek China was de landhervorming van 1950. De landloze boeren en landarbeiders kregen daarbij een stuk eigen grond. De hoop was dat dat de landbouwproductie zou stimuleren. Een paar jaar later moesten al die kleine boeren zich verenigen in grootschalige landbouwcommunes, die gezamenlijk machines konden aanschaffen voor ploegen, zaaien en oogsten.

 

Propagandaposter met arbeiders, boeren en soldaten (工农兵, gōngnóngbīng en het Rode Boekje)

Vragen

  1. Beschrijf een Chinese landbouwcommune in de 50er jaren van de vorige eeuw. Noem drie voordelen en drie nadelen van communes.
  2. Waarom begon Mao in 1957 met de ‘anti-Rechtse campagne’? Wie waren het mikpunt en waarom? Wie waren de helden van de revolutie?

De Grote Sprong Voorwaarts
China moest zelfvoorzienend worden, niet alleen op het gebied van de landbouw, maar ook industrieel. Net als in het Sovjetmodel, werkte China met vijfjarenplannen. Mao Zedong wilde de Chinese industrie zo snel mogelijk moderniseren. In 1958 startte hij ‘De Grote Sprong Voorwaarts’ campagne. Iedereen werd gemobiliseerd om China om te vormen tot een industriële grootmacht en de grootste staalproducent ter wereld te worden.

Een officieel doel was om ‘binnen twintig jaar Amerika in te halen’. Op boerenerven en fabrieksterreinen werden kleine staaloventjes opgezet. Eerst werd ijzererts gebruikt, maar bij gebrek daaraan werd vervolgens alle mogelijke ijzerwaar – inclusief dagelijkse gebruiksvoorwerpen als pannen, lepels en fietsen – verzameld om ‘staal’ te produceren. Dit mislukte volledig en omdat de landbouw verwaarloosd werd, leidde dat in de jaren erna tot massale hongersnood. Daarbij vielen volgens schattingen 30 miljoen doden. Al die tijd werden wel juichende productiecijfers geproduceerd om Mao te laten geloven dat zijn Grote Sprong een succes was.

Het Rode Boekje met citaten van Mao Zedong (foto: Ardi Bouwers)

De Culturele Revolutie

Mede door het mislukken van de Grote Sprong Voorwaarts verzwakte de positie van Mao Zedong binnen de Communistische Partij. Om de macht terug te winnen, begon hij in 1966 met een nieuwe massacampagne: de Culturele Revolutie. Hij probeerde jongeren en studenten aan zich te binden. Een boekje met citaten van Mao, bijgenaamd het Rode Boekje, hielp hem daarbij. Jongeren werden gestimuleerd om ‘contrarevolutionaire elementen’ aan te klagen. Deze ‘Rode Gardisten’ werden opgehitst om het oude China te vernietigen. Daarmee kregen ze een vrijbrief om tempels te bestormen, antiek uit huizen te plunderen en hun leraren – en zelfs hun ouders – te vernederen en vermoorden.

De Culturele Revolutie was vooral een machtsstrijd binnen de CCP. Een kleine groep rond Mao – inclusief zijn vrouw – had het voor het zeggen. Andere prominenten binnen de partij werden aangeklaagd als ‘contrarevolutionair’ en ‘vijand van het volk’ en belandden in de gevangenis.

Opzwepende massacampagnes
Het feit dat Mao een centrale rol gaf aan de boeren in het tot stand brengen van de revolutie, was een wezenlijke aanpassing van de oorspronkelijke marxistisch-leninistische theorie. Daarnaast kenmerkt het Mao Zedong-denken zich door de massacampagnes, waarin het Chinese volk opgezweept werd om kritiekloos de Grote Roerganger te volgen. Die campagnes hebben miljoenen doden tot gevolg gehad en daarom spreken zelfs de Chinese geschiedenisboekjes over een gemengde erfenis: 70% van Mao’s daden was goed, 30% van zijn erfenis – en met name de Culturele Revolutie – was slecht.

Vragen

  1. Wat staat er in het Rode Boekje? Noem een voorbeeld en bedenk een geschikt citaat dat in het Rode Boekje zou passen.
  2. Wat was de rol van jongeren in de Culturele Revolutie?

Opdracht propagandaposter

Selecteer een propagandaposter (vind deze op bijvoorbeeld Chineseposters.net), beschrijf uit welke periode die stamt en wat de boodschap is.

Opdracht grondwet

  • Lees de preambule (inleiding) van de Chinese grondwet en noem drie bepalende gebeurtenissen in de geschiedenis van China die genoemd worden.
  • Leg uit waarom die gebeurtenissen zo belangrijk zijn voor de Volksrepubliek China.

Partij en staat
In de Volksrepubliek China bestaan er twee machtsstructuren naast elkaar: één van de CCP en één van de staat. Alle staatsorganen hebben een tegenhanger binnen de partij. Je zou verwachten dat de staatsorganen het belangrijkst zijn, maar dat is niet zo. De partij heeft het voor het zeggen en controleert de regering. Die parallelle structuur ziet er zo uit:

De invloed van de partij op leger en staatsorganen
Op topposities in de staatsstructuur zit altijd een partijlid. De belangrijkste ministers zijn dus ook altijd prominent partijlid en de voorzitter van het Hooggerechtshof is vooral een invloedrijke partijpoliticus en niet per se een goede jurist. De staatsinstellingen zullen dus ook altijd luisteren naar de instructies van de partij. De partij staat in de praktijk zelfs boven de wet. Het belang van de partij neemt zelfs weer toe. Aan artikel 1 van de Chinese grondwet is in 2018 de volgende zin toegevoegd: “Het leiderschap van de Chinese Communistische Partij is het bepalende kenmerk van socialisme met Chinese karakteristieken.”

Presidentschap is bijzaak
Xi Jinping is de huidige president van China én secretaris-generaal van de Communistische Partij. Zijn macht ontleent hij aan zijn toppositie in de partij, het presidentschap is eigenlijk bijzaak. Voor ons is het wennen dat een regeringsfunctie van ondergeschikt belang is. Als de Nederlandse minister van Buitenlandse Zaken met zijn Chinese collega spreekt, is het nuttig om te checken wat diens positie in de partijrangorde is, om te weten of hij of zij veel invloed heeft.

Die parallelle structuur zie je overal terug. Uiteraard bekleden partijleden ook alle belangrijke functies binnen het leger. Binnen universiteiten is er naast de inhoudelijke baas altijd een zeer invloedrijke partijsecretaris. Binnen staatsbedrijven is de invloed van de partij natuurlijk groot, maar zelfs private ondernemingen hebben in toenemende mate te maken met partijcellen die meebeslissen. Veel belangrijke ondernemers, zoals bijvoorbeeld Jack Ma van Alibaba, zijn ook partijlid. De partij heeft overal dus op verschillende manieren invloed, via partijsecretarissen, partijcellen en via partijleden.

Officieel is China een meerpartijenstaat, want er zijn in het Volkscongres (het Chinese parlement) naast de CCP nog meer partijen vertegenwoordigd. De CCP en de acht kleine partijen werken samen, maar in de praktijk heeft de Chinese Communistische Partij alle macht in handen. Alle partijen zijn ondergeschikt aan de CCP en moeten de ‘leidende rol van de CCP’ accepteren. De andere partijen – met namen als de Chinese Democratische Bond en de Bond van Democratisch Zelfbestuur voor Taiwan – geven het Volkscongres wat kleur.

Vragen

  1. Wie is de baas over het leger in China?
  2. Hoeveel termijnen mag een president in China blijven regeren?
  3. Hoeveel termijnen heeft de leider van de partij maximaal?

Opdracht Volkscongres

Bekijk de onderstaande video over het Volkscongres en beantwoord de volgende vragen

  • Is het Volkscongres een partij- of een staatsorgaan?
  • Hoe vaak vergadert het Volkscongres?
  • Wat valt je het meeste op?

Opdracht Xi Jinping

Beschrijf de partijloopbaan van Xi Jinping, president en partijleider in 250 woorden.

 

Organisatie van de Partij
De CCP heeft 90 miljoen (!) leden. Als je ervan uitgaat dat ieder partijlid ouders heeft, de meesten getrouwd zijn en kinderen hebben, dan kan je concluderen dat de partij alleen al daardoor direct invloed heeft op honderden miljoenen mensen. Daar blijft het niet bij. Via de Communistische Jeugdliga worden jonge Chinezen alvast enthousiast gemaakt voor partijlidmaatschap. En volwassenen weten dat aansluiten bij de partij goed – en soms zelfs voorwaarde – is voor een succesvolle carrière. Dat betekent ook dat de CCP een belangrijke rol speelt in het dagelijks leven van veel mensen. Het buurtcomité van de partij zorgt ervoor dat oudere mensen hulp krijgen als ze die nodig hebben. Veel gepensioneerde partijleden bieden zich aan om toezicht te houden op straat, ze organiseren gymnastieklessen in het park en spelletjes voor buurtgenoten.

Presentatie van het Staand Comité van het Politburo op het 19e Nationale Partijcongres in oktober 2017 (foto: China Daily)

Vragen

  1. Boeren, arbeiders en het leger worden vaak genoemd als belangrijkste groepen binnen de partij. Zij vormen ‘de voorhoede van de revolutie’. Hoe kijkt de CCP aan tegen intellectuelen?
  2. Hoe kijkt de CCP aan tegen ondernemers? Sinds wanneer is de houding ten opzichte van ondernemers sterk veranderd?

Opdracht Communistenspel

Speel dit Communistenspel met een klasgenoot. Wie is de beste partijbons? 

Opdracht Jeugd en Partij

Beschrijf in 250 woorden het werk van de Communistische Jeugdliga, hoe je er lid kan worden en waarom je dat zou willen worden. Zoek een illustratie die daarbij past.

Opdracht Dagboek

Doe onderzoek naar wat de stappen zijn in de ‘partij carrière’ van een jongere en schrijf een dagboek vanuit de beleving van die jongere (500 woorden).

Xi Jinping
Net als andere CCP-prominenten is partijleider Xi Jinping opgeklommen binnen de partijhiërarchie. In 1971, als hij achttien jaar oud is, wordt hij lid van de Jeugdliga. Twee jaar later wil hij lid worden van de partij, maar pas bij zijn tiende poging wordt hij in 1974 geaccepteerd.

Langzaam klimt hij op. Eerst is hij partijsecretaris van een productieteam, vervolgens wordt hij plaatsvervangend partijsecretaris van een district, daarna dient hij in verschillende provincies en als de hoogste partijbaas van miljoenenstad Shanghai.

‘Als hij de kans heeft, trap hij een balletje…’

Invloed uitbouwen binnen de partij
De volgende stap in de carrière van Xi is die van president van de Centrale Partijschool. Dat klinkt niet als een promotie, maar die positie biedt hem de mogelijkheid om alle talentvolle mensen binnen de partij te leren kennen. Dat is heel handig voor het uitbouwen van zijn invloed binnen de partij. Tegelijkertijd treedt hij toe tot het Centrale Comité van de partij en sinds 2007 is hij lid van het almachtige Politburo.

In 2012 wordt hij, na een interne machtsstrijd, uitgeroepen tot secretaris-generaal van de CCP, de allerhoogste functie binnen de partij. In 2013 krijgt hij ook nog de hoogste positie in de staatshiërarchie: het Nationaal Volkscongres (het Chinese parlement) benoemt hem tot president. Maar zijn werkelijke macht ontleent hij aan zijn topfunctie binnen de partij.

Voorstanders van het Chinese politieke systeem wijzen er vaak op dat China een meritocratie is. De meest getalenteerde mensen (best and brightest) komen bovendrijven. “Wat voor ervaring heeft zo’n Amerikaanse president nou eigenlijk, vragen zij dan? Bij ons hebben alle leiders minstens tien jaar leiding gegeven aan een provincie met 80 miljoen inwoners.”

Vragen

  1. Formuleer twee voordelen en twee nadelen van het Chinese politieke systeem.
  2. Wie is het belangrijkst: president van China of secretaris-generaal van de CCP?

Bestudeer Xi app
Er is een speciale app om het Xi Jinping denken te bestuderen. De app heet officieel ‘Studeer en versterk de natie’, of in het Chinees: 学习强国, xuéxí qiángguó . De xi uit de titel is niet geheel toevallig ook het karakter van de naam van Xi Jinping, daarom staat de app ook bekend als de ‘bestudeer Xi’ app. Binnen een paar maanden na de lancering in 2019 waren er al meer dan 100 miljoen actieve gebruikers. Dat is niet zo gek, want partijleden zijn verplicht om de app dagelijks te gebruiken. Ook op sommige universiteiten is de app verplicht. Je kan er dagelijkse nieuwsberichten vinden over wat partijleider Xi gedaan heeft, vaak met video van de staatstelevisiezender CCTV. Verder kan je belangrijke partijdocumenten raadplegen, maar ook allerlei spelletjes en quizjes doen. En je kan ermee chatten met je vrienden. Om de app te downloaden, moet je veel persoonlijke gegevens invullen. Gebruikers krijgen punten voor de hoeveelheid tijd die ze aan de app besteden, voor het lezen en delen van artikelen en voor goed gemaakte opdrachten. Zo kunnen collega’s precies zien wie de meest ijverige werknemer is.

Verenigd Front organisaties
Het ’Verenigd Front Werk’ heeft als taak belangrijke groepen binnen en buiten China te beïnvloeden, met andere woorden: het is belast met het verspreiden van propaganda. Het Verenigd Front werkt ook internationaal. Verenigingen van Chinese studenten, academici en ondernemers in de hele wereld worden door de Chinese overheid gesubsidieerd om het gedachtegoed van de Chinese regering actief uit te dragen. Het Verenigd Front staat direct onder controle van het Centrale Comité van de CCP.

Opdracht Verenigd Front

Beschrijf het werk van het Verenigd Front en geef een voorbeeld van een organisatie die zich daarmee bezighoudt. Is het Verenigd Front ook in Nederland actief?

Literatuur tip

  • Liu Zhenyun, Ik ben geen secreet, (2013, 303 blz.), over een gekwetste vrouw die haar recht komt halen, eerst bij de lokale autoriteiten en uiteindelijk in het centrum van de macht in Beijing.

 

Literatuur opdracht

Lees pagina 100 tot 111 van ‘Ik ben geen secreet’ en beantwoord de volgende vragen:

  • Wat is het kernprincipe van de partij?
  • Waarom neemt de leider het op voor de vrouw?
  • Hoe reageren de lagere ambtenaren?

 

Verder lezen

Verder kijken